Linh mục Raymond J. de Souza, là chủ bút tập san Công Giáo Convivium của Canada. Trên tờ National Catholic Register, ngài có bài viết nhan đề “Ambiguity of ‘Fiducia Supplicans’ Makes Way for Multiplying Misinterpretations”, nghĩa là “Sự mơ hồ của ‘Fiducia Supplicans’ tạo điều kiện cho việc nhân rộng những diễn giải sai lạc”. Nguyên bản tiếng Anh có thể xem tại đây. Dưới đây là bản dịch toàn văn sang Việt Ngữ.
Trong “Tuyên ngôn” Fiducia Supplicans từ Bộ Giáo lý Đức tin, vị tổng trưởng, Đức Hồng Y Victor Manuel Fernández, đã lập kỷ lục mới trong khả năng sáng tạo của mình bằng cách đề xuất “các phép lành mục vụ” dành cho các cặp vợ chồng, kể cả những người cùng giới tính, trong các kết hiệp ngoài hôn nhân.
John Bursch đã nhanh nhẩu nhấn mạnh rằng, “bất cứ ai tuyên bố rằng tài liệu của Vatican cho phép ban phước lành cho các cặp đồng giới đều chưa đọc nó hoặc đang cố tình hiểu sai nó”.
Tuyên ngôn của các giám mục Hoa Kỳ có thể đồng ý với quan điểm đó, nhưng nói ở mức độ chung chung đến mức vô nghĩa, ngoại trừ việc nói rằng giáo huấn của Giáo hội về hôn nhân không thay đổi. Các giám mục Canada đã nói rõ hơn nhiều:
Trong khi khẳng định một cách rõ ràng sự hiểu biết truyền thống của Giáo hội về hôn nhân, Fiducia Supplicans cho phép các mục tử ban phép lành cho những người tự do yêu cầu phép lành, tìm kiếm sự trợ giúp thiêng liêng để sống trung thành với ý Chúa. Tuyên ngôn nêu rõ rằng những phép lành như vậy phải hướng đến chính con người chứ không phải đến hoàn cảnh của họ và chúng phải được yêu cầu một cách tự phát chứ không phải là những hành động mang tính nghi lễ hay phụng vụ.
Nhân rộng những diễn giải sai lạc
Có lẽ Bursch đã đúng khi tin tưởng Đức Hồng Y Fernández về những gì vị Hồng Y định làm. Tuy nhiên, trong vòng 36 giờ sau khi xuất bản, có một câu chuyện, kèm theo một bức ảnh, đăng trên tờ The New York Times, về Linh mục Dòng Tên James Martin – một người lâu năm ủng hộ việc thay đổi giáo huấn của Giáo hội về vấn đề đồng tính luyến ái – đã chúc lành cho một cặp đồng giới và nói rõ quan điểm của mình theo đó vị linh mục Dòng Tên này hiểu rằng Đức Thánh Cha Phanxicô đã cho phép và khuyến khích ông làm như vậy.
Cha Martin cũng tweet vào ngày tài liệu được công bố: “Tôi đồng ý với Tuyên ngôn lịch sử của Vatican về các phước lành đồng tính. ‘Là một linh mục, tôi mong được chúc lành cho các cặp đồng giới, chia sẻ với họ những ân sủng mà Thiên Chúa mong muốn cho mọi người, là điều mà tôi đã chờ đợi nhiều năm để thực hiện.’”
Jason Steidl Jack, một nửa của cặp đôi đồng giới được Cha Martin ban phước, đã viết cho Outreach, “một nguồn tài liệu Công Giáo LGBTQ” mà Cha Martin là biên tập viên: “Phước lành cho các cặp đồng giới là dấu hiệu mạnh mẽ cho thấy các cặp đồng giới chia sẻ cùng một kênh ân sủng mà tất cả mọi người đều được hưởng.”
Nếu Cha Martin phạm tội “cố ý hiểu sai” Fiducia Supplicans, liệu chúng ta có thể mong đợi Đức Hồng Y Fernández bày tỏ sự thất vọng của mình theo cách tương xứng với việc đưa tin nổi bật trên tờ The New York Times không? Liệu Cha Martin, người được Đức Thánh Cha Phanxicô ủng hộ một cách lộ liễu, có được sửa sai rằng ông đã phạm sai lầm không?
Trái lại, phải chăng Fiducia Supplicans đã được cố ý viết để bị “hiểu sai” theo đúng cách mà Cha Martin đã làm?
Cha Martin không đơn độc. Với vô số phản ứng từ khắp nơi trên thế giới, có vẻ như “những hiểu lầm” đang gia tăng. Một số giám mục hàng đầu của Âu Châu mong muốn các cặp đồng giới được ban phước trong giáo phận của các ngài và đã hoan nghênh Fiducia Supplicans cho phép chính xác điều đó.
Nếu một tài liệu bị “hiểu sai” một cách nhanh chóng và rộng rãi như vậy thì hoàn toàn hợp lý khi đặt câu hỏi phải chăng tài liệu đó đã được viết nhằm cố ý gây ra ngộ nhận. Lời giải thích khác là nó được viết bởi một người thiếu năng lực, nhưng Đức Hồng Y Fernández không phải là người kém cỏi.
Có thể tin tưởng vào Fiducia không?
Thật không phải là một suy nghĩ vui vẻ khi cho rằng một Tuyên ngôn của Bộ Giáo Lý Đức Tin lại được xây dựng một cách tinh quái nhưng chúng ta đang ở trong thời điểm bất hạnh. Tuyên ngôn cuối cùng của Bộ Giáo Lý Đức Tin là tài liệu Năm Thánh Dominus Iesus về căn tính và sứ mệnh duy nhất của Chúa Giêsu Kitô. Sự chú ý của Giáo hội vào thời điểm hiện nay là vào những điều nhỏ nhặt hơn rất nhiều. Chiều sâu thần học của Fiducia Supplicans đáp ứng được tiêu chuẩn thấp kém đó.
Thật đáng tò mò khi nhận ra rằng chỉ vài ngày trước lễ Giáng Sinh, Vatican sẽ chú ý đến cách ban phước cho các cặp vợ chồng sống thử, hoặc các cặp ngoại tình, hoặc các “cặp vợ chồng” đa thê, hay các cặp đồng giới. Có lẽ ít tò mò hơn là tin tức gây chấn động hôm thứ Hai đã loại bỏ một cách hiệu quả bất kỳ tin tức nào khác về các phán quyết hình sự liên quan đến tham nhũng tài chính của Vatican được đưa ra vào hôm thứ Bảy.
Lịch sử của Đức Hồng Y Fernández, một cộng tác viên thân cận của Đức Thánh Cha Phanxicô tại Buenos Aires – được bổ nhiệm làm vị Giám Mục cao cấp thứ hai ở Á Căn Đình hai tháng sau cuộc bầu cử của Đức Thánh Cha vào năm 2013 – là có liên quan. Là người soạn thảo chính các tài liệu quan trọng của Đức Thánh Cha Phanxicô, ông đã được bổ nhiệm làm tổng trưởng Bộ Giáo Lý Đức Tin vào đầu năm nay.
Khi soạn thảo Amoris Laetitia vào năm 2015, Đức Tổng Giám Mục Fernández lúc đó đã gặp phải một vấn đề khó khăn: Nếu một người Công Giáo sống chung trong một kết hiệp vợ chồng với một người nào đó không phải là người phối ngẫu hợp pháp của mình – có lẽ sau khi ly hôn và tái hôn dân sự – muốn được rước lễ, thì một trạng thái đạo đức mới sẽ phải được hình dung ra.
Cá nhân hoặc cặp vợ chồng đó biết là tội trọng nhưng tự do kiên trì sống như thế, và đồng thời về mặt chủ quan, lại không nghĩ mình phạm tội trọng. Trải nghiệm tâm lý chủ quan sẽ tạo ra một phạm trù đạo đức khác. Điều khó khăn là Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã phán quyết quan điểm đó không phù hợp với sự thật về các hành vi luân lý trong Veritatis Splendor, là thông điệp năm 1993 của ngài về thần học luân lý.
Đức Tổng Giám Mục Fernández đã nghĩ ra một phương pháp chữa trị và trở thành văn bản mà Đức Thánh Cha Phanxicô ban hành. Vấn đề sẽ được chôn vùi trong một chú thích mơ hồ và để các nhà hoạt động trong giáo hội tự mình tiến hành, với sự khuyến khích của Đức Giáo Hoàng nhưng không được sự chấp thuận minh nhiên. Về phần Veritatis Splendor, Đức Thánh Cha và Fernández coi như thông điệp đó không tồn tại. Là một trong những tài liệu giáo hoàng dài nhất từng được ban hành, với hơn 400 chú thích, Amoris Laetitia không hề đề cập đến một dòng nào về Veritatis Splendor.
Do đó, Amoris Laetitia đã mang đến cho Giáo hội một sự mơ hồ mới lạ chưa từng có khi một điều là bí tích ở Đức, lại là một tội trọng ở Ba Lan –[quốc gia có chung đường biên giới với Đức] – đó là rước lễ trong sự kết hợp vợ chồng ngoài hôn nhân.
Áp dụng sự mơ hồ của Amoris
Fiducia Supplicans cố gắng làm điều tương tự với các phép lành mà Amoris Laetitia đã làm với việc Rước lễ, để chuyển từ trạng thái khách quan của mối quan hệ sang đánh giá chủ quan về mối quan hệ của họ.
Điều đó sẽ dễ dàng hơn, ngoại trừ thách thức đối với Đức Hồng Y Fernández không phải là đi vòng quanh những gì Thánh Gioan Phaolô II đã dạy vào năm 1993, mà là những gì chính Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nói vào năm 2021. Chỉ hai năm trước, Đức Thánh Cha đã phê chuẩn một giáo huấn của Bộ Giáo Lý Đức Tin rằng các kết hiệp đồng giới không cách nào được chúc phúc vì Giáo Hội không thể xin Thiên Chúa “chúc lành cho tội lỗi”.
Vào năm 2021, Bộ Giáo Lý Đức Tin đã dạy những điều sau:
“Không được phép chúc lành cho các mối quan hệ, hoặc các mối quan hệ đối tác, cho dù là ổn định đi chăng nữa, liên quan đến hoạt động tình dục ngoài hôn nhân… như trường hợp kết hợp giữa những người cùng giới tính. Sự hiện diện của các yếu tố tích cực trong các mối quan hệ như vậy.. không thể biện minh cho những mối quan hệ này và biến chúng thành đối tượng hợp pháp của phúc lành từ Giáo hội”.
Bây giờ Đức Thánh Cha Phanxicô đã phê chuẩn một văn bản khác của Bộ Giáo Lý Đức Tin dạy điều ngược lại. Đức Hồng Y Fernández ẩn náu trong sự mơ hồ của các phước lành.
Fiducia Supplicans là đứa con đẻ hoàn toàn của Hồng Y Fernández. Nó dài, khoảng 5.000 từ bao gồm nhiều chủ đề thú vị nhưng không liên quan trực tiếp, giống như Amoris Laetitia đã lướt qua bảy chương trước khi đi vào vấn đề chính. Đức Hồng Y Fernández viết về các phép lành “đi lên” và “đi xuống”, bao gồm một số đoạn gay gắt khuyên các linh mục đừng tỏ ra khó chịu, và trình bày một cuộc diễn hành thực sự của các giáo sĩ mặc áo ren, những người được cho là buộc những người qua đường muốn xin phép lành phải chịu sự xem xét kỹ lưỡng của Đại Quan Tòa Dị Giáo.
Tất cả những điều đó nhằm giải quyết vấn đề, được các giám mục Canada tóm tắt khá công bằng, rằng mọi người có thể được ban phúc mà không cần chúc phúc cho các mối quan hệ hoặc hành vi của họ. Suy cho cùng, các linh mục ban phước cho những cậu bé mà không ban phước cho những điều xấu xa mà chúng làm với em gái của chúng, hoặc ban phước cho những cây gậy bóng chày mà không ban phước với mục đích dùng nó để đánh chết ai đó. Vì vậy, nếu có ai xin một phép lành như một dấu chỉ sự gần gũi của Thiên Chúa, thì nói chung họ sẽ nhận được mà không cần thắc mắc gì.
Tuy nhiên, tất cả những điều đó không có gì đáng chú ý đến mức nó đặt ra câu hỏi tại sao nó lại được nói ra, đặc biệt nếu nó vừa được nói đến vào năm 2021. Có lẽ diễn từ dài dòng nhằm che khuất rằng điều gì đó khác thực sự đang được đề cập đến. Rốt cuộc, chính Đức Hồng Y Fernández trong Fiducia Supplicans nói rằng ngài đang cống hiến một điều gì đó thực sự “sáng tạo”.
Những đổi mới trong sự mơ hồ
Sự đổi mới đó là thế này: Bất kỳ cặp “bất quy tắc” nào cũng có thể cầu xin một lời chúc phúc một cách “tự phát” với tư cách là một cặp vợ chồng. “Bất quy tắc” ở đây có nghĩa là một cặp không có hôn nhân hợp pháp, bao gồm một cặp sống thử, một cặp vợ chồng hờ không sống chung, một cặp đồng giới, một cặp ngoại tình, “các cặp vợ chồng” đa phu đa thê, và có lẽ thậm chí một cặp vợ chồng loạn luân.
Sau đó, họ có thể được chúc lành như một cặp vợ chồng mà không có bất kỳ sự mô phỏng nào về hôn nhân. Phước lành, không có bất kỳ nghi lễ quy định nào, sau đó sẽ ban phước cho những điều tốt đẹp trong mối quan hệ – đoàn kết với nhau, dọn phòng ngăn nắp, trò chuyện sôi nổi – nhưng không phải là những khía cạnh tội lỗi. Đức Hồng Y Fernández coi những phép lành này là “mục vụ” và cần được khuyến khích, hơn là “phụng vụ”, vốn vẫn bị cấm như một nỗ lực để chúc lành cho tội lỗi.
Điều đó có thể gây nhầm lẫn. Nó hơi giống các giáo lý khác nhau về Bí tích Thánh Thể trong một số giáo phái Tin Lành. Mục sư có thể không tin vào sự Hiện diện Thực sự, trong khi giáo dân thì tin, vì vậy khi Rước lễ, người cầu xin tin tưởng đang nhận được trong tâm trí một điều gì đó mà mục sư không tin rằng mình đang ban cho. Nếu bạn không quá bận tâm về vẻ đẹp lộng lẫy của chân lý thì đó là một giải pháp tiện lợi.
Làm thế nào điều này có thể xảy ra trong thực tế, ngoài căn nhà của Cha Martin? Một chàng trai trẻ có thể xin một linh mục ban phước lành cho anh ta và người bạn gái sống chung của anh ta, hy vọng rằng cuối cùng anh ta có thể khiến bà ngoại của anh ta bị khuất phục và ngừng càm ràm về việc anh ta “sống trong tội lỗi”. Suy cho cùng, nếu linh mục chúc lành cho họ như một cặp vợ chồng thì điều đó có phải là tội lỗi không, bà ngoại à? Giáo hội sẽ không ban phước cho tội lỗi phải không bà ngoại?
Vị linh mục, sau khi nghiên cứu 5.000 từ của Fiducia Supplicans, ban phước lành, biết rằng cặp vợ chồng trẻ là người vui tính và khía cạnh vui tính của mối quan hệ là điều đang được ban phước.
Fiducia Supplicans bảo đảm rằng không ai biết chính xác điều gì đang được ban phước, vì nó tuyệt đối cấm bất kỳ văn bản nghi lễ nào có thể chỉ rõ điều đó. Vị linh mục có ý định ban phước cho sự vui tính của họ; cặp đôi hiểu đó như một sự chúc phúc cho họ được chung giường.
Một số phản ứng gay gắt quyết liệt chống lại thủ đoạn rõ ràng là tinh quái đó. Larry Chapp, tác phẩm của ông đã xuất hiện trên Register, gọi Fiducia Supplicans là một “thảm họa” “làm suy yếu” giáo huấn của Giáo hội về hôn nhân và tính dục. Ở First Things, Dan Hitchens, biên tập viên của The Catholic Herald¸ đã mô tả Fiducia Supplicans như một triều đại giáo hoàng “tự sụp đổ” giống như một “lỗ đen” từ “nơi mà ánh sáng lý trí không thể xuyên qua”.
Trở lại với Cha Martin, người đối với Đức Thánh Cha Phanxicô cũng giống như Cha Richard John Neuhaus đối với Thánh Gioan Phaolô II, thông dịch viên người Mỹ đáng tin cậy của triều đại giáo hoàng.
Vào tối thứ Hai, chỉ vài giờ sau khi Fiducia Supplicans được tung ra, nói rằng các linh mục có thể ban phép lành nếu họ được yêu cầu một cách tự phát hoặc tự do, Cha Martin đã chủ động. Ngài đã nhắn tin cho một cặp đồng giới mà ngài quen biết để nhận được lời chúc phúc và gọi điện cho tờ New York Times. Sáng hôm sau, họ và người phóng viên báo chí có mặt tại căn nhà của Cha Martin để làm phép lành. Ngày hôm sau, tất cả đều được công bố, bao gồm một bức ảnh khác của cặp đôi “trong ngày cưới của họ tại Nhà thờ Tưởng niệm Judson ở West Village năm 2002”. Fiducia Supplicans trực tiếp hướng dẫn rằng không được ban phước lành liên quan đến bất kỳ nghi lễ dân sự nào.
Điều gì có thể được mong đợi nếu Đức Hồng Y Fernández sử dụng khuôn mẫu Amoris Laetitia của mình cho Fiducia Supplicans? Cha Martin có thể viết một lá thư riêng cho Đức Thánh Cha giải thích cách thức ngài chúc phúc cho “các cuộc kết hợp đồng giới” như thế nào. Đức Thánh Cha Phanxicô có thể viết lại một lá thư riêng khen ngợi Cha Martin. Những bức thư sau đó sẽ được xuất bản hoặc bị rò rỉ ở Rôma hoặc New York, hoặc cả hai.
Sau đó, trong cuộc tiếp kiến với Đức Hồng Y Fernández, Đức Thánh Cha Phanxicô có thể nâng cuộc trao đổi bằng thư tín đó lên thành một tông thư huấn quyền. Đó là giải pháp Buenos Aires mà Đức Hồng Y Fernández đã sắp xếp cho Amoris Laetitia khi ngài còn là tổng giám mục của La Plata.
Việc đó mất nhiều tháng khi Đức Hồng Y Fernández còn ở nước ngoài. Ở Rôma, việc này có thể được thực hiện trong vài ngày hoặc vài tuần, có lẽ vào dịp lễ Thánh Gia Thất (31 tháng 12) hoặc Lễ Hôn Nhân của Đức Maria và Thánh Giuse (23 Tháng Giêng), cả hai ngày lễ đều là dịp tốt để nhấn mạnh rằng giáo huấn về hôn nhân không hề thay đổi.
