Phiên họp khoáng đại lần thứ nhất
Ngày 2 tháng 10 năm 2024
BÀI PHÁT BIỂU KHAI MẠC CỦA ĐỨC HỒNG Y MARIO GRECH
Tổng Thư ký Thượng Hội Đồng Giám Mục
Chào mừng anh chị em trở lại! Xin gửi lời chào của chúng tôi tới tất cả anh chị em trong Đức Kitô.
Chúng ta được triệu tập cho kỳ họp thứ hai của Đại hội này, và chúng ta kêu cầu Chúa Thánh Thần soi sáng, làm cho đôi tai chúng ta luôn chú ý lắng nghe tiếng Ngài. Chúa Thánh Thần, Đấng từ trong sâu thẳm của tạo vật bị tổn thương và của những sinh linh chịu đựng bất công nối tiếp bất công, rên xiết và đau đớn như người mẹ sinh con, sẽ khởi đầu một mùa mới.
Khi chúng ta tổ chức Đại hội này, chiến tranh đang diễn ra ở nhiều nơi trên thế giới! Chúng ta đang đứng trước nguy cơ của một cuộc xung đột lan rộng hơn. Bao nhiêu thế hệ nữa sẽ phải trải qua trước khi các dân tộc giao chiến có thể một lần nữa “ngồi lại cùng nhau” và đối thoại để xây dựng một tương lai hòa bình?
Chúng ta ôm lấy các chị em và anh em có mặt tại đây, những người đến từ các vùng chiến tranh hoặc các quốc gia nơi các quyền tự do cơ bản của con người bị xâm phạm. Qua tiếng nói của họ, chúng ta có thể nghe thấy tiếng khóc và những giọt nước mắt của những người đang phải chịu đựng dưới làn bom đạn, đặc biệt là trẻ em, những đứa trẻ phải hít thở bầu không khí thù hận này. Là những tín hữu, chúng ta được kêu gọi khát khao và cầu xin ơn sủng quý giá là hòa bình cho tất cả các dân tộc.
Chúng ta luôn phải kết hợp cầu nguyện liên tục với chứng tá khả tín. Đại hội này tự nó là một chứng tá đáng tin cậy! Thực tế rằng những người nam và người nữ từ khắp nơi trên trái đất đã đến để lắng nghe Thánh Thần qua việc lắng nghe nhau là một dấu hiệu đầy thách thức đối với thế giới. Tôi nhớ lại đoạn kết của bài phát biểu của Đức Thánh Cha nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Thượng Hội Đồng Giám Mục: “Một Giáo Hội hiệp hành giống như một ngọn cờ giương cao giữa các dân tộc (x. Is 11:12) trong một thế giới — trong khi kêu gọi sự tham gia, đoàn kết và minh bạch trong quản lý công cộng — lại thường trao phó số phận của cả một dân tộc vào tay một số ít nhóm quyền lực.”
Thượng Hội Đồng thực chất là một trường học của sự phân định: đó là Giáo Hội được quy tụ cùng với thánh Phêrô để cùng nhau phân định. Một Giáo Hội hiệp hành là lời đề xuất cho xã hội ngày nay: sự phân định là kết quả của sự thực hành hiệp hành trưởng thành, như một phong cách và phương pháp. Sự phân định mang tính giáo hội có thể là một thách thức và là tấm gương cho bất kỳ loại hội nghị nào, khi cần tìm ra quy tắc vàng trong việc lắng nghe lẫn nhau để tìm kiếm chân lý và lợi ích chung. Không quên rằng sự phân định là một “cầu nối” qua đó các tín hữu và những người không tin có thể lắng nghe và hiểu nhau bằng một ngữ pháp chung. Điều này không phải do tôi nói, mà là của một tác giả giáo dân, Umberto Eco. Tầm nhìn của Đại hội này là Giáo Hội, nhưng mong muốn của chúng ta là kết quả của nỗ lực liên quan đến các mối tương quan, các tiến trình và những nơi chốn vốn có thể mang lại lợi ích cho mọi người và góp phần xây dựng một thế giới công bằng hơn.
Nhiều người nghĩ rằng mục đích của Thượng Hội Đồng là thay đổi cơ cấu trong Giáo Hội, là cải cách. Đây là một sự lo lắng, một khát vọng lan tỏa khắp Giáo Hội. Tất cả chúng ta đều mong muốn điều đó, nhưng không phải ai cũng có cùng quan niệm về cải cách và các ưu tiên của nó. Ngay từ năm 1950, Yves Congar đã nói về “cải cách thật hay giả trong Giáo Hội”. Để cải cách đúng đắn, các ưu tiên của chúng ta cũng phải đúng đắn, nghĩa là chúng phải tuân theo “Thần Khí sự thật, Đấng sẽ dẫn dắt Giáo Hội đến toàn thể sự thật” (Ga 16:13). Nếu Chúa Thánh Thần không được đặt lên hàng đầu trong công việc của chúng ta, mục đích của Thượng Hội Đồng sẽ chỉ mang tính hành chính, pháp lý hoặc chính trị, chứ không phải giáo hội!
Chính Thần Khí là Đấng dẫn dắt Giáo Hội đến với chân lý. Công đồng đã nhắc nhở chúng ta rằng “Thiên Chúa, Đấng đã nói từ xưa, vẫn luôn đàm thoại với Hiền Thê của Con yêu dấu Ngài; và Chúa Thánh Thần, qua đó tiếng nói sống động của Tin Mừng vang dội trong Giáo Hội, và qua Giáo Hội, trên thế giới, dẫn dắt những ai tin vào mọi chân lý và làm cho lời của Đức Kitô cư ngụ dồi dào trong họ” (DV 8c).
Để giải thích cách thức làm cho điều này có thể xảy ra, Hiến chế Dei Verbum nhắc nhở rằng “sự hiểu biết về các thực tại và các lời đã được truyền lại ngày càng phát triển. Điều này xảy ra qua việc suy niệm và học hỏi của các tín hữu, những người giữ gìn những điều này trong trái tim mình (x. Lc 2:19, 51), qua sự hiểu biết thấu đáo về những thực tại thiêng liêng mà họ trải nghiệm, và qua việc giảng dạy của những người đã nhận được hồng ân chân lý chắc chắn ngang qua đức tin tông truyền” (DV 8b).
Đây là những chủ thể làm cho truyền thống sống động, năng động có thể xảy ra, một truyền thống “tiến triển trong Giáo Hội dưới sự trợ giúp của Chúa Thánh Thần” (DV 8b). Những chủ thể này không ai khác ngoài Giáo Hội, Dân Thiên Chúa được các Mục tử của mình quy tụ lại, những người “luôn kiên định trong giáo lý của các Tông đồ, trong đời sống chung, trong việc bẻ bánh và trong cầu nguyện” (Cv 2:42), để khi giữ gìn, thực hành và tuyên xưng di sản đức tin, nó trở thành một nỗ lực chung của các giám mục và tín hữu” (DV 10). Sự đồng thuận của các Giáo hội đã là tiêu chuẩn chắc chắn cho chân lý của Đức Kitô trước bất kỳ tuyên bố chân lý nào do những kẻ dị giáo đưa ra: những gì Giáo Hội tin là sự thật, bởi vì toàn thể những người đã được rửa tội không thể sai lầm trong đức tin, nhờ hồng ân của Thánh Thần.
Ngay từ lúc khởi đầu tiến trình hiệp hành này, chúng ta đã tái khẳng định rằng nền tảng của sự phân định giáo hội là ở chân lý này, sự lắng nghe nhau để nghe những gì Thánh Thần đang nói với Giáo Hội. Đây là sự lắng nghe đã nâng đỡ tất cả các giai đoạn của quá trình: sự tham vấn của Dân Thánh Chúa tại các Giáo Hội địa phương, sự phân định của các Mục tử trong các Hội đồng Giám mục, sự phân định tiếp theo tại các Đại hội lục địa, và kỳ họp kép của Đại hội xung quanh Đức Thánh Cha, nguyên lý và nền tảng của sự hiệp nhất của toàn Giáo Hội. Như vậy, khi liệt kê các giai đoạn, dường như chúng cấu thành một quá trình tuyến tính, trong đó Dân Chúa chỉ xuất hiện ở giai đoạn đầu để tạo ảo tưởng về việc tham gia vào quá trình ra quyết định, nhưng quá trình đó vẫn tập trung vào tay một số ít người. Nếu điều này đúng, những ai tuyên bố rằng tiến trình hiệp hành, một khi đã bước qua giai đoạn phân định của các giám mục, đã dập tắt mọi khía cạnh ngôn sứ của Dân Chúa sẽ hoàn toàn có lý!
Nhưng sự ‘đồng thuận phổ quát’ có được từ sự phân định xuất phát từ việc lắng nghe tất cả mọi người. Cần nhắc lại những gì Đức Thánh Cha đã nói nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Thượng Hội Đồng: “Một Giáo Hội hiệp hành là một Giáo Hội biết lắng nghe”, trong đó mọi người – Dân Thánh Chúa, Hội đồng Giám mục, Giám mục Rôma – đều được kêu gọi lắng nghe nhau, để nghe những gì Thánh Thần đang nói với các Giáo Hội. Để bảo đảm rằng việc lắng nghe này là của mọi người và luôn bao gồm tất cả mọi người – nghĩa là toàn thể Giáo Hội – chúng tôi đã thực hiện nguyên tắc hoàn trả. Ở mỗi bước củng cố sự phân định giáo hội đang diễn ra trong một văn bản, chúng tôi đều trả lại kết quả của sự lắng nghe cho các Giáo hội.
Đây không phải là một hành động lịch sự. Ngược lại, đây là một nghĩa vụ, là việc áp dụng nguyên tắc tuần hoàn, nguyên tắc phải điều hành đời sống của Giáo hội. Gửi mỗi tài liệu đến Giám mục, “nguyên lý và nền tảng của sự hiệp nhất trong Giáo Hội của ngài”, có nghĩa là trả lại kết quả của sự phân định cho chủ thể mà từ đó toàn bộ tiến trình hiệp hành bắt đầu – Dân Chúa – để phản hồi của các Giáo Hội có thể mang lại động lực mới cho sự phân định giáo hội. Ý nghĩa cuối cùng của sự hoàn trả này là tính giáo hội: nếu Giáo Hội là “thân thể của các Giáo Hội”, “trong đó và từ đó Giáo Hội Công Giáo duy nhất và duy nhất tồn tại” (LG 23), thì Thượng Hội Đồng là một quá trình gắn kết toàn thể Giáo Hội và tất cả mọi người trong Giáo Hội, mỗi người tùy theo chức năng, đặc sủng và sứ vụ của mình.
Điều này đòi hỏi cam kết của Tổng Thư ký Thượng Hội Đồng, “cộng tác với Đức Giáo Hoàng, theo các phương pháp đã được hoặc sẽ được ngài thiết lập, về những vấn đề quan trọng đối với lợi ích của toàn thể Giáo Hội” (PE 33). Qua một chu kỳ liên tục, sẽ có thể phát triển một phong cách và hình thức Giáo Hội hiệp hành, trong đó nguyên tắc trao đổi các món quà có giá trị: nguyện xin sớm xảy ra điều mà mỗi Giáo Hội “đem tặng những món quà của mình cho các Giáo Hội khác và cho toàn Giáo Hội, để Ecclesia tota và mỗi Giáo Hội có thể hưởng lợi từ sự trao đổi qua lại của tất cả và từ việc cùng nhau phấn đấu hướng tới ơn cứu độ” (LG 13).
Điều này đòi hỏi sự tham gia của từng giám mục trong Giáo Hội của mình. Một Giáo Hội hiệp hành phần lớn phụ thuộc vào một Giám mục hiệp hành. Nhiệm vụ đầu tiên và cơ bản của ngài là làm thầy dạy và bảo đảm sự phân định giáo hội. Nhiệm vụ này trước hết được áp dụng trong Giáo Hội của ngài, nơi ngài thực thi sứ vụ lãnh đạo của mình. Nhưng điều đó cũng không kém phần quan trọng khi ngài thực thi nhiệm vụ này cùng với các giám mục khác trong các cơ cấu thể hiện sự tập hợp của các Giáo Hội. Như vậy, giám mục, người đã khởi xướng cuộc tham vấn trong Giáo Hội của mình và kích hoạt các cơ quan tham gia như các chủ thể của sự phân định giáo hội, tiếp tục quá trình phân định này trong Hội Đồng Giám Mục và tại các cuộc họp cấp lục địa, điều mà tiến trình thượng hội đồng đã giao phó cho chúng ta như một “nơi” quan trọng để lắng nghe các Giáo Hội của một châu lục. Chúng ta sẽ phải tiếp tục suy tư về khía cạnh này ở cấp độ thần học, pháp lý và mục vụ.
Thừa tác vụ của vị kế nhiệm thánh Phêrô, xuất hiện ngày càng nhiều hơn như một sự phục vụ cho sự hiệp nhất của Giáo Hội và trong Giáo Hội, được hưởng lợi rất nhiều từ quá trình có trật tự này: từ communio Ecclesiarum (sự hiệp thông của giáo hội), Fidelium (của các tín hữu), Episcoporum (của các giám mục), ngài là “nguyên lý và nền tảng hữu hình và vĩnh viễn của sự hiệp nhất”, người đã kêu gọi toàn thể Giáo Hội hành động hiệp hành và vì lợi ích của Giáo Hội, ngài thu thập và trả lại những hoa trái của sự phân định, nhờ vào sứ vụ chăm sóc của ngài dành cho tất cả các Giáo Hội. Điều này áp dụng cho Đại Hội Đồng Thường Kỳ lần thứ 16 của Thượng Hội Đồng Giám Mục này, nơi tính hiệp hành là chủ đề. Nhưng điều này cũng có thể trở thành phong cách và cách thức hành động trong một Giáo Hội hiệp hành, nơi mà Giáo Hội, khi lắng nghe Thánh Thần, đã khám phá lại sức mạnh của sự phân định giáo hội như là kết quả của việc lắng nghe Thánh Thần qua việc lắng nghe lẫn nhau của tất cả mọi người trong Giáo Hội. Thừa tác vụ của vị kế nhiệm thánh Phêrô là trục của tính hiệp hành Công Giáo, và tiến trình hiệp hành nhằm mục đích hỗ trợ vị kế nhiệm thánh Phêrô trong sự phân định của ngài cho toàn thể Giáo Hội.
Chúng ta đang đối diện với một khối lượng công việc cường độ cao. Giai đoạn này sẽ được tiếp nối bởi giai đoạn tiếp nhận và thực thi những gì đã đạt được trong tiến trình thượng hội đồng 2021-2024. Các Giáo Hội càng tiếp nhận kết quả này, thì càng không phải là kết quả của những nỗ lực của chúng ta, mà là hoa trái của việc lắng nghe Thánh Thần một cách ngoan ngoãn. Như Thánh Tôma viết: ‘Actus credentis non terminatur ad enuntiabile, sed ad rem’ (S. Th., II/II, q. 1, art. 2, ad 2). Một châm ngôn mà chúng ta có thể chuyển thành một chiều kích giáo hội: hành động của một Giáo Hội có đức tin – Đại hội này – không kết thúc bằng một sự tuyên bố lý thuyết, một tài liệu cuối cùng, mà là với đời sống cụ thể của Giáo Hội, một Giáo Hội sống Tin Mừng, cùng bước đi với sức mạnh của Thánh Thần để đạt được sự viên mãn của Vương quốc. Chúc anh chị em làm tốt công việc được trao phó!
Vatican News
