Dan Hitchens, người Anh, hiện là chủ bút của tạp chí suy tư Công Giáo First Things. Trước đây, ông là chủ nhiệm của tờ Catholic Herald. Ông vừa có bài nhận định nhan đề “THE POPE AND THE BLACK HOLE”, nghĩa là “Đức Giáo Hoàng và Hố Đen”. Nguyên bản tiếng Anh có thể xem tại đây. Dưới đây là bản dịch toàn văn sang Việt Ngữ.
Trong một chuỗi sự kiện cho đến nay đã trở nên quen thuộc, Vatican đã công bố một tài liệu vào hôm thứ Hai, 18 Tháng Mười Hai, gây ra sự hoang mang ngay lập tức. “Đức Giáo Hoàng nói rằng các linh mục Công Giáo Rôma có thể ban phước cho các cặp đồng giới,” các hàng tít lớn loan báo. Những nhà hộ giáo Công Giáo lạc quan cho biết giới truyền thông đã hiểu sai tài liệu, chứ trong đó không hề cho phép điều đó xảy ra. Những nhà hộ giáo Công Giáo bi quan thì cho biết các hàng tít đó, than ôi, là đúng, và Đức Giáo Hoàng đã sai lầm. Những người theo chủ nghĩa độc tôn Rôma ôn hòa nói rằng tài liệu này chỉ có thể được đọc theo cách bảo thủ và việc nghĩ khác đi là một sự xúc phạm quá đáng đối với Đức Giáo Hoàng. Những người theo chủ nghĩa độc tôn Rôma quá khích hơn thì nói rằng tài liệu này chỉ có thể được hiểu là một “sự phát triển của tín lý” và việc nghĩ khác đi là một sự xúc phạm nghiêm trọng đối với Đức Giáo Hoàng. Những người cấp tiến vui mừng với một chút thiếu kiên nhẫn. Thế giới quan tâm trong chốc lát, kết luận rằng Giáo hội ít nhất cũng đạt được một số tiến bộ chậm chạp, rồi ngáp một cái và chuyển sang dòng tít tiếp theo.
Tôi đã dành nhiều năm để phân tích các tài liệu gây tranh cãi nhiều này của Vatican, kiểm tra bản dịch chính xác của các từ tiếng Ý, làm phiền các nhà giáo luật và thần học uyên bác để nhận xét, so sánh câu này với câu khác. Và thành thật mà nói, tôi đang nghĩ đến việc rút lui khỏi cuộc chơi. Bởi trong thời đại của Đức Thánh Cha Phanxicô, những phát biểu “gây tranh cãi” như vậy nhìn chung chỉ là những lỗ đen hơn là các tuyên bố.
Theo NASA, lỗ đen là “một lượng lớn vật chất được dồn nén vào một khu vực rất nhỏ – hãy nghĩ đến một ngôi sao nặng gấp 10 lần Mặt trời bị nén thành một quả cầu có đường kính xấp xỉ đường kính của Thành phố New York”. Điều đó hơi phóng đại mật độ của văn bản năm ngàn từ của Tuyên ngôn Fiducia Supplicans, nhưng vấn đề là kết quả — như NASA giải thích, “là một trường hấp dẫn mạnh đến mức không gì, kể cả ánh sáng, có thể thoát ra ngoài.”
Fiducia Supplicans cũng vậy. Thông thường người ta có thể làm sáng tỏ một tài liệu bằng cách hỏi Giáo hội đã nói gì trước đây. Trong trường hợp này, chính tài liệu này đã trích dẫn tuyên bố cuối cùng của Vatican về chủ đề này, được ban hành vào năm 2021. Văn bản đó đã truyền, với sự chấp thuận có chữ ký của Đức Thánh Cha Phanxicô, rằng “không được phép chúc lành cho các mối quan hệ, hoặc các mối quan hệ đối tác, cho dù là ổn định đi chăng nữa, liên quan đến hoạt động tình dục ngoài hôn nhân… như trường hợp kết hợp giữa những người cùng giới tính. Sự hiện diện của các yếu tố tích cực trong các mối quan hệ như vậy.. không thể biện minh cho những mối quan hệ này và biến chúng thành đối tượng hợp pháp của phúc lành từ Giáo hội”.
Nhưng sau khi viện dẫn tài liệu trước đó, trong vài ngàn từ tiếp theo, tài liệu mới này bất ngờ tuyên bố rằng “Trong tầm nhìn được phác thảo ở đây xuất hiện khả năng ban phúc lành cho các cặp vợ chồng trong hoàn cảnh bất hợp lệ và cho các cặp đồng tính”. Đương nhiên, bạn tìm kiếm văn bản để tìm xem nó giải thích tại sao tài liệu trước đó là sai. Bạn không tìm thấy gì cả. Bạn đã bị hút vào hố đen, nơi mà ánh sáng của lý trí không thể xuyên qua được.
Vì thế, với tinh thần quảng đại, bạn cố gắng tiếp nhận tài liệu theo các thuật ngữ riêng của nó. Có vẻ như trước đây mọi người đều có sự hiểu biết chưa đầy đủ về phước lành. Văn bản mới này đưa ra “một đóng góp cụ thể và sáng tạo cho ý nghĩa mục vụ của các phép lành”. (Chữ in nghiêng trong nguyên bản.) Tiếp theo là 2.800 từ suy ngẫm về các phước lành—các phước lành trong Kinh thánh, lý do tại sao mọi người cầu xin các phước lành cho thấy một “sự cởi mở chân thành đối với sự siêu việt”, nhận xét rằng đôi khi các linh mục ban phước cho các cuộc hành hương cũng như “các nhóm và hiệp hội tình nguyện”. Không có điều nào trong số này có tính đổi mới đáng chú ý hoặc thực sự cụ thể. Một lần nữa, trong bóng tối hoàn toàn, chúng ta tiến tới một kết luận đầy tin tưởng: “Trong chân trời được vạch ra ở đây xuất hiện khả năng ban phúc lành cho các cặp vợ chồng trong những tình huống bất hợp lệ,” v.v. Đó sẽ là chân trời nào? Quá muộn để bạn nhận ra: Đó là chân trời sự kiện. Bạn đã trở lại hố đen.
Nếu tài liệu có vẻ không nhất quán với giáo huấn Công Giáo và thậm chí cũng chẳng nhất quán với chính nó, thì có lẽ người ta nên xem xét liệu vấn đề có nằm ở những giả định của chính mình hay không. Rốt cuộc, tài liệu này đã nghiêm khắc sửa chữa những gì dường như là một quan niệm sai lầm thường xuyên. Nó cho chúng ta biết: “Những người đang tìm kiếm phước lành không cần phải có sự hoàn thiện về mặt đạo đức trước đó”. Vậy ai đã lan truyền sự giả dối này? Ai đã tuyên bố rằng chỉ những người hoàn hảo về mặt đạo đức mới có thể được ban phước, và hãy nghĩ xem, điều đó có liên quan gì đến vấn đề hiện tại? Nhưng bạn đã bắt đầu mất thăng bằng và cảm thấy mình bị kéo lê một cách bất lực về phía rìa.
Trước thực tế là hiện nay có hai giáo huấn trái ngược nhau của Đức Giáo Hoàng – tài liệu năm 2021 và tài liệu năm 2023 – rõ ràng là không thể phủ nhận về mặt logic rằng các Đức Giáo Hoàng, khi không nói ex cathedra, đôi khi có thể sai lầm. Và tất nhiên đây đã là kiến thức phổ biến, từ những trường hợp đáng xấu hổ của các Đức Giáo Hoàng Gioan 22 và Liberiô, và ngoạn mục nhất là Giáo hoàng Hônôriô, bị ba công đồng đại kết lên án là kẻ dị giáo, đáng bị nguyền rủa!—và bị chỉ trích bởi một Giáo hoàng sau này, Thánh Lêo Đệ Nhị, khi ngài khiển trách Hônôriô là “người đã không cố gắng thánh hóa Giáo hội Tông truyền này bằng lời dạy của truyền thống Tông đồ, nhưng bằng sự phản bội trần tục đã làm cho sự trong sạch của Giáo hội ra ô uế”.
Thánh John Henry Newman lập luận rằng những sự việc như vậy không nên khiến chúng ta từ bỏ Giáo hội vì coi Giáo hội là không đáng tin cậy hoặc thối nát. Thánh Newman nói, một giáo hoàng tệ hại giống như một vụ tai nạn hỏa xa: một sự kiện thực sự ngoạn mục, chắc chắn sẽ gây kinh hoàng và thu hút tâm trí. Nhưng thật là một phản ứng thái quá khi mọi người kết luận rằng “việc di chuyển bằng hỏa xa là nguy hiểm và có thể là tự sát, và họ sẽ không bao giờ đi du lịch ngoại trừ bằng xe ngựa”. Theo thống kê, việc đi lại bằng hỏa xa vẫn an toàn hơn các phương tiện khác; và điều đó hầu như không gây sốc cho chúng ta. Thánh Newman đã chỉ ra, rằng “trong một hàng dài từ hai đến ba trăm giáo hoàng, giữa các vị tử đạo, các cha giải tội, tiến sĩ Hội Thánh, các nhà cai trị hiền triết, và những người cha yêu thương của dân Chúa, một, hai, hoặc ba đã là người làm ứng nghiệm lời mô tả của Chúa về người đầy tớ gian ác.”
Phép tương tự thiên văn của tôi có thể được mở rộng như thế. Một lỗ đen vẫn là một ngôi sao – giống như Đức Thánh Cha Phanxicô vẫn là Đại diện của Chúa Kitô – ngay cả khi ngôi sao ấy dường như đã tự sụp đổ. Một cảnh tượng như vậy thật mê hoặc, bí ẩn và đáng sợ. Nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta nên tuyệt vọng trước triều giáo hoàng nói chung – Các vị thánh, các bí tích, tín lý truyền thống của Giáo hội vẫn là những ngôi sao dẫn đường, những ngôi sao sẽ dẫn chúng ta đến máng cỏ Giáng Sinh.
