Bom và đạn chùm là gì? Thưa bom và đạn chùm, tiếng Anh gọi là cluster munitions, là những ống chứa hàng chục đến hàng trăm quả bom nhỏ hơn, còn được gọi là bom con và đạn con. Các ống này có thể được thả từ máy bay, phóng từ hỏa tiễn hoặc bắn từ các đại bác, hoặc các bệ phóng hỏa tiễn.
Các ống này vỡ ra khi chạm mục tiêu hoặc khi xuống thấp đến một ở độ cao định sẵn.
Trong trường hợp vỡ ra khi chạm mục tiêu, bom con và đạn con tung toé ra trên một phạm vi tương đối nhỏ. Tuy nhiên, những trái bom nhỏ khi văng ra khỏi trái bom lớn sẽ chạm mục tiêu với một lực chắc chắn nhỏ hơn đáng kể so với trường hợp quả bom được bắn trực tiếp bằng các hệ thống pháo hay được thả từ trên trời xuống. Hậu quả là những quả bom nhỏ này có thể không nổ, và sẽ trở thành một thứ giống hệt như mìn bẫy, và sẽ nổ tung khi người ta hay các phương tiện giao thông đạp phải.
Trong trường hợp tự động vỡ ra ở một độ cao nhất định, các quả bom nhỏ có thể bao phủ một diện tích bằng một sân túc cầu. Do được thả ở độ cao nên tỷ lệ bom không nổ sẽ ít hơn so với trường hợp thứ nhất.
Ngay từ ngày đầu cuộc xâm lược Ukraine, Nga đã sử dụng các loại bom chùm. Càng về sau trong cuộc chiến, Nga càng cạn kiệt đạn dược nên họ sử dụng các loại bom chùm có từ thời Liên Xô với tỷ lệ bom không nổ từ 30% đến 40%. Theo Công ước về bom, đạn chùm, gọi tắt là CMC, thường dân chiếm đến 94% thương vong gây ra bởi bom đạn chùm, trong số đó 40% là trẻ em.
Chính quyền Biden đã công bố hôm thứ Sáu rằng họ sẽ gửi hàng trăm nghìn “quả bom chùm” gây nhiều tranh cãi để hỗ trợ cuộc phản công của Ukraine chống lại Nga. Những quả bom thả ngay lập tức hàng chục đến hàng trăm chất nổ trên một khu vực rộng lớn, bị cấm bởi 123 quốc gia vì nó ảnh hưởng đến dân thường hàng chục năm sau đó.
Oái oăm là đúng một năm trước, khi được hỏi về khả năng gởi bom đạn chùm phát ngôn nhân Tòa Bạch Ốc Jen Psaki thẳng thừng trả lời “Đó là điều không thể, vì sẽ dẫn đến thế giới chiến tranh thứ ba ngay lập tức.”
Tại sao bây giờ lại là có thể? Hầu hết các chuyên gia cho rằng đó là do cuộc binh biến của trùm Wagner Yevgeny Prigozhin gây ra. Cuộc binh biến này đã làm thay đổi sâu sắc tư duy chiến lược của Hoa Kỳ và NATO. Nói cho dễ hiểu, họ không còn sợ Nga như trước nữa, các luận điệu tống tiền hạt nhân của Nga đã bị vô hiệu hóa.
Tại sao bây giờ lại cần đến bom chùm? Cuộc phản công của quân Ukraine đang bị khựng lại. Họ phải đối diện với những bãi mìn mênh mông của quân Nga ở miền Nam Ukraine. Thương vong của quân Ukraine rất cao vì trong quá trình phá mìn, pháo binh và không quân Nga tấn công quyết liệt vào các xe phá mìn, các xe tăng và xe thiết giáp mà quân Ukraine dùng để vượt qua các bãi mìn. Đáp lại, quân Ukraine phải dùng một lượng đạn pháo rất lớn để che chắn cho lực lượng tiền phương. Như tổng thống Biden nói: “Người Ukraine sắp hết đạn pháo.”
Có cách khác thay vì bom chùm không? Chắc chắn là có. Cựu chỉ huy quân đội Mỹ tại Âu Châu Ben Hodges nói với Newsweek rằng Hệ thống hỏa tiễn chiến thuật Lục Quân MGM-140- thường được gọi là ATACMS là lời giải đáp cho nan đề hiện nay. Đó là loại hỏa tiễn có tầm bắn 190 dặm hay 305km được bắn từ hệ thống hỏa tiễn phóng hàng loạt. ATACMS vượt xa bất kỳ hệ thống hỏa tiễn phóng hàng loạt nào được cung cấp cho Ukraine cho đến nay và sẽ đưa các vị trí của Nga trên khắp Ukraine và Crimea bị tạm chiếm vào tầm ngắm của Kyiv.
Biden và các nhà lãnh đạo phương Tây khác đã thể hiện rõ ưu tiên của họ là ngăn chặn bất kỳ cuộc xung đột trực tiếp nào giữa NATO và Nga và các cuộc trao đổi hạt nhân qua lại giữa hai bên sau đó.
Tướng Hodges nằm trong số những người tin rằng Tổng thống Vladimir Putin đang bịp bợm. Ông nói: “Chúng ta tiếp tục tự hù dọa chính mình. Nga biết rằng tất cả những gì họ phải làm là đề cập đến hạt nhân mỗi tuần một lần hoặc nhiều hơn, và điều đó khiến chúng ta dừng lại. Chúng ta đang bị tống tiền. Và tôi nghĩ đây là một tiền lệ khủng khiếp cho tương lai.”
Trong một bình luận, sau khi tổng thống Biden quyết định đưa bom chùm cho Ukraine, Tướng Hodges nói rằng, cuối cùng tổng thống Biden cũng sẽ phải đưa ATACMS cho Ukraine.
Mỗi lần, những gì ban đầu dường như là một điều không thể đối với các quốc gia phương Tây cuối cùng lại được coi là điều đúng đắn nên làm và lẽ ra phải làm từ lâu.
Giáo Hội Công Giáo đã nói gì?
Về phần mình, Giáo Hội Công Giáo từ lâu đã lên án việc sử dụng bom chùm.
Năm 2008, khi Công ước về bom, đạn chùm lần đầu tiên được thảo luận, Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI là người kiên quyết ủng hộ lệnh cấm.
Tòa thánh là một trong những quốc gia đầu tiên phê chuẩn, ký tên và kêu gọi các quốc gia khác đồng ý với công ước.
Một thông cáo báo chí của Vatican năm 2008 cho biết: “Tòa thánh coi Công ước về bom, đạn chùm là một bước quan trọng trong việc bảo vệ dân thường trong và sau các cuộc xung đột, khỏi những tác động bừa bãi của loại vũ khí vô nhân đạo này.”
Sau đó, Bộ Trưởng Ngoại Giao Tòa Thánh, Đức Tổng Giám Mục Dominique Mamberti, hiện là Hồng Y và là người đứng đầu Tòa Ân Giải Tối Cao, tuyên bố rằng Tòa thánh đã thực hiện một bước bất thường là ngay lập tức phê chuẩn hiệp ước để “gửi đi một tín hiệu chính trị mạnh mẽ” ủng hộ các nạn nhân và “ để đưa ra lời kêu gọi các Quốc gia — đặc biệt là các nhà sản xuất, nhà xuất khẩu và người tiêu dùng tiềm năng của bom, đạn chùm — hãy tham gia vào các bên ký kết hiện tại.”
Đức Bênêđictô gọi lệnh cấm là “cần thiết” để “chữa lành những lỗi lầm trong quá khứ và tránh chúng tái diễn trong tương lai.”
“Tôi cầu nguyện cho các nạn nhân của bom, đạn chùm, cho gia đình của họ và cho cả những người tham gia hội nghị này, mong rằng nó sẽ thành công,” Đức Bênêđictô nói. “Tôi hy vọng rằng, nhờ trách nhiệm của tất cả những người tham gia, chúng ta có thể đạt được một văn kiện quốc tế mạnh mẽ và đáng tin cậy: thực sự cần thiết phải khắc phục những sai lầm trong quá khứ và ngăn chặn sự tái diễn trong tương lai.”
Vào năm 2017, Đức Tổng Giám Mục Ivan Jurkovič, khi đó là Quan sát viên Thường trực của Vatican tại Liên Hiệp Quốc ở Geneva, đã kêu gọi “phổ cập hóa và thực hiện đầy đủ” lệnh cấm bom chùm, “bảo đảm rằng, trong tương lai, bom chùm sẽ không bao giờ là một nguyên nhân đau khổ của con người.”
Đức Tổng Giám Mục Jurkovič nói: “Bây giờ, thậm chí hơn cả khi Công ước về bom, đạn chùm được thông qua, điều cấp thiết là phải đề cao trách nhiệm đạo đức của chúng ta trong việc bảo vệ phẩm giá của các nạn nhân và trình bày lại các điều cấm theo Công ước thông qua lăng kính nhân đạo. “Việc tuân thủ Công ước về bom, đạn chùm trên toàn cầu và duy trì các tiêu chuẩn của nó sẽ góp phần đạt được sự phát triển con người bền vững và toàn diện.”
Trong một bài phát biểu năm 2017 kêu gọi giải trừ vũ khí hạt nhân, Đức Thánh Cha Phanxicô đã ca ngợi lệnh cấm bom chùm, chỉ ra rằng đó là một dấu hiệu cho thấy cộng đồng quốc tế cũng có thể và nên cấm vũ khí hạt nhân.
