Linh mục Raymond J. de Souza, là chủ bút tập san Công Giáo Convivium của Canada. Ngài vừa có một bài phân tích đăng trên tờ National Catholic Register nhan đề “Pope Francis and ‘60 Minutes’: 4 Clear Noes and 1 Clear Yes”, nghĩa là “Đức Giáo Hoàng Phanxicô và ’60 Phút’: 4 điều phủ nhận rõ ràng và 1 điều khẳng định rõ ràng”.
Cuộc phỏng vấn mà Đức Thánh Cha Phanxicô dành cho Norah O’Donnell của kênh CBS trong 60 Minutes, được ghi hình vào tháng Tư và phát sóng trong tuần này, rất đáng chú ý với bốn chữ “Không” rõ ràng, một hàm ý “Không” và một chữ “Có” rõ ràng.
Những lời phủ nhận rõ ràng liên quan đến: chức thánh dành cho phụ nữ – bao gồm cả phó tế, mang thai hộ, chúc phúc cho các cặp đồng giới, và sự thoái vị của giáo hoàng.
Một lời hàm ý Không liên quan đến tính đồng nghị. Một lời hàm ý Có là về việc chào đón những người di cư, mặc dù có những khác biệt quan trọng.
Bất kỳ cuộc phỏng vấn nào với Giáo hoàng đều phải được diễn giải cẩn thận, vì ngài thích phong cách lỏng lẻo và thân mật hơn, một phong cách có tiếng vang rộng rãi và đồng cảm.
Điều quan trọng là phải nắm bắt được ý của Đức Thánh Cha, thay vì chỉ chú ý đến những gì ngài nói. Chẳng hạn, khi ca ngợi phụ nữ trong cuộc phỏng vấn này, Đức Thánh Cha Phanxicô nói rằng “những người không bao giờ bỏ rơi Chúa Giêsu chính là phụ nữ. Tất cả đàn ông đều bỏ trốn.” Nhiều phụ nữ cũng bỏ trốn. Và không phải “tất cả” những người đàn ông đều bỏ trốn. Thánh Gioan và Thánh Giuse Arimathea thì không.
Cần lưu ý điều đó, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đưa ra một số câu trả lời trực tiếp và rõ ràng.
Tiếng Không đầu tiên là về chức Phó tế nữ
Khi được hỏi liệu phụ nữ có thể được phong chức phó tế hay không, Đức Thánh Cha Phanxicô trả lời đơn giản: “Không”.
Câu trả lời cộc lốc khiến O’Donnell sửng sốt nên cô nhấn mạnh. Đức Thánh Cha Phanxicô đã nói rõ điều đó; các phó tế nhận chức thánh, và chức thánh chỉ dành cho nam giới mà thôi. Kết thúc câu chuyện.
Cuộc phỏng vấn của CBS được phát sóng vào Chúa Nhật Lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống. Cách đây đúng ba mươi năm, Thánh Gioan Phaolô đã ban hành Sắc lệnh, ấn định vào Lễ Hiện Xuống năm 1994. Ngài tuyên bố rằng Giáo hội “không có thẩm quyền nào để truyền chức linh mục cho phụ nữ và phán quyết này phải được tất cả các thành phần của Giáo hội tuân giữ một cách trung thành và chung cuộc.”
Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhiều lần nhắc lại rằng vấn đề phong chức linh mục cho phụ nữ đã khép lại. Nhưng vẫn có những tiếng nói cho rằng các phó tế thì khác; một phó tế được thụ phong để phục vụ, nhưng không có quyền linh mục. Một giáo dân có thể làm mọi việc mà một phó tế làm nếu được phép đặc biệt. Vì vậy, nếu các phó tế không phải là linh mục, thì có lẽ các chức thánh có thể được phân chia bằng cách nào đó; phụ nữ đủ điều kiện lãnh chức phó tế, nhưng không được làm linh mục hoặc giám mục.
Đó luôn là một lập luận khó khăn, như thể bí tích có thể bị chia rẽ chống lại chính nó, nhưng không thể bác bỏ ngay lập tức. Ví dụ, ở một số Giáo Hội Công Giáo Đông phương, những người đàn ông đã lập gia đình có đủ điều kiện để được thụ phong linh mục, nhưng không được làm giám mục. Liệu điều gì đó tương tự có thể áp dụng cho phụ nữ?
Đức Thánh Cha Phanxicô không những tỏ ra thông cảm mà lại còn khoan dung. Ngài đã thành lập hai ủy ban nghiên cứu về vấn đề này và nó đã được thảo luận trong Thượng Hội Đồng về tính đồng nghị của một Giáo hội đồng nghị.
Bây giờ ngài đã nói rõ ràng “Không”.
Mặc dù không có gì đáng ngạc nhiên, nhưng nó đã gây thất vọng cay đắng cho những người cho rằng Đức Thánh Cha đang thể hiện sự cởi mở chân thành khi cho phép một cuộc thảo luận mà kết quả đã được ngài quyết định.
Điều không thứ hai: Mang thai hộ
Trả lời câu hỏi về việc mang thai hộ, Đức Thánh Cha Phanxicô nói “theo nghĩa chặt chẽ nhất của thuật ngữ này, Không, nó không được phép. Đôi khi việc mang thai hộ đã trở thành một công việc kinh doanh và điều đó rất tệ. Nó rất tệ.”
Đầu năm nay, ngài gọi việc mang thai hộ là “đáng khinh” và đề xuất một nỗ lực quốc tế nhằm cấm việc này.
Trong cuộc phỏng vấn này, Đức Thánh Cha Phanxicô đã áp dụng một đường lối tương tự như cách ngài đã sử dụng đối với các nữ phó tế. Ngài nói theo cách tỏ ra thông cảm với việc xem xét việc mang thai hộ, trong khi ngài không có ý định chấp nhận bất kỳ sự thay đổi nào trong giáo huấn về vấn đề đó.
“Tôi muốn nói rằng trong mỗi trường hợp, tình huống cần được xem xét cẩn thận và rõ ràng, tham khảo ý kiến về mặt y tế và sau đó là về mặt đạo đức,” Đức Thánh Cha Phanxicô nói. “Tôi nghĩ có một quy luật chung trong những trường hợp này, nhưng phải đi sâu vào từng trường hợp cụ thể để đánh giá tình hình, miễn là không vi phạm nguyên tắc đạo đức. Nhưng bạn đúng. Tôi muốn nói với bạn rằng tôi thực sự thích cách diễn đạt của bạn khi bạn nói với tôi, ‘Trong một số trường hợp, đó là cơ hội duy nhất.’ Nó cho thấy rằng bạn cảm nhận những điều này rất sâu sắc. Cảm ơn.”
Có một chút khoa trương ở đây. Nếu có một chuẩn mực đạo đức phổ quát cấm việc mang thai hộ – như Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh – thì câu trả lời sẽ giống nhau trong mọi trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, mọi quyết định đạo đức đều được đưa ra trong một trường hợp cụ thể, vì vậy mỗi trường hợp đều cần phải được “xem xét cẩn thận và rõ ràng”.
Mọi quyết định mang tính đạo đức đều cần được cân nhắc kỹ lưỡng và rõ ràng. Nhưng việc xem xét như vậy sẽ không dẫn đến việc mang thai hộ được chấp nhận về mặt đạo đức, cũng như nhiều năm xem xét các nữ phó tế đã không dẫn đến sự đổi mới không được phép đó.
Tiếng Không thứ ba liên quan đến Phước lành cho các cặp đồng giới
O’Donnell đề cập đến sáng kiến quan trọng nhất của Vatican trong năm qua.
Cô ấy nói: “Năm ngoái Đức Thánh Cha đã quyết định cho phép các linh mục Công Giáo ban phước cho các cặp đồng giới. “Đó là một sự thay đổi lớn. Tại sao?”
Mặc dù tài liệu được đề cập có chứa một phần có tựa đề “Phúc lành cho các cặp vợ chồng trong hoàn cảnh bất thường và các cặp đồng tính”, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đưa ra cái Không thứ ba.
“Không, điều tôi cho phép không phải là chúc lành cho sự kết hợp,” Đức Thánh Cha nói. “Điều đó không thể được thực hiện vì đó không phải là bí tích. Tôi không thể. Chúa đã làm như vậy. Nhưng để ban phước cho mỗi người, Vâng. Phước lành dành cho tất cả mọi người. Cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, việc chúc lành cho một sự kết hợp kiểu đồng tính luyến ái là đi ngược lại luật tự nhiên, đi ngược lại luật của Giáo hội.”
O’Donnell có thể được bào chữa khi nghĩ đến những hướng dẫn về cách chúc phúc cho “các cặp cùng giới tính” cũng như cách chúc phúc cho các cặp dị tính và sự kết hợp của họ. Nhưng Đức Thánh Cha Phanxicô nói rằng không phải như vậy.
Tiếng không thứ tư liên quan đến sự Thoái vị
Khi được hỏi về khả năng thoái vị, Đức Thánh Cha Phanxicô nói rằng “điều đó chưa bao giờ xảy ra với ngài”. Trước khi Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI qua đời, Đức Phanxicô thường ca ngợi lòng dũng cảm và khiêm nhường của người tiền nhiệm khi từ chức. Nhưng ngay sau khi Đức Giáo Hoàng danh dự Bênêđíctô thứ 16 qua đời, ngài đã nói rõ rằng ngài coi chức vụ của Phêrô là ad vitam, nghĩa là suốt đời.
Một hàm ý không liên quan đến Tính đồng nghị
Mặc dù tính đồng nghị không được thảo luận trong cuộc phỏng vấn, nhưng câu trả lời của Đức Thánh Cha về các nữ phó tế ngụ ý nói “Không” nhất định đối với tính đồng nghị. Phiên họp tháng 10 đã bỏ phiếu ủng hộ việc thảo luận thêm về vấn đề này, và cách đây vài tháng, chính Đức Giáo Hoàng Phanxicô thậm chí còn thành lập một nhóm để nghiên cứu vấn đề này một lần nữa. Nhưng việc tham vấn thượng hội đồng sẽ không thành vấn đề.
Phyllis Zagano, một người ủng hộ chức phó tế nữ lâu năm và là thành viên của ủy ban nghiên cứu đầu tiên của Vatican về chủ đề này dưới thời Đức Phanxicô, nói với tạp chí America: “Chắc chắn Đức Thánh Cha Phanxicô không có ý định dừng nghiên cứu trong nhiều thập niên và bỏ qua chủ đề Thánh Thần dẫn dắt sự phân định, là điều mà ngài rất muốn nhấn mạnh như là phương thức hoạt động của Giáo Hội Công Giáo.”
Chắc chắn ngài đã làm như thế. Theo cách tương tự, Đức Thánh Cha Phanxicô chắc chắn đã phớt lờ Thượng Hội Đồng đồng nghị khi ngài cho phép điều mà mọi người cho là phước lành cho các cặp đồng giới. Tính đồng nghị bắt đầu và kết thúc chính xác ở nơi Đức Thánh Cha xác định, đó là tiếng nói “Không” đối với những tầm nhìn về tính đồng nghị vốn tưởng tượng ra một tính đồng nghị nhiều hơn.
Tiếng Có với người di cư… Nhưng không phải tuyệt đối
“Người di cư đôi khi phải chịu đựng rất nhiều. Họ phải chịu đựng rất nhiều”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói khi trả lời các câu hỏi về biên giới Texas. “Đó là sự điên rồ. Điên rồ tuyệt đối. Đóng cửa biên giới và để họ ở đó, đó là sự điên rồ. Người di cư phải được tiếp nhận. Sau đó bạn sẽ biết bạn sẽ đối phó với người ấy như thế nào. Có lẽ bạn phải gửi người ấy trở lại, tôi không biết, nhưng mỗi trường hợp phải được xem xét trong tình nhân đạo.”
Đức Thánh Cha Phanxicô cho phép mình được hiểu là người ủng hộ việc nhập cư không giới hạn và biên giới rộng mở cho người di cư. Nhưng không phải như thế. Thỉnh thoảng, ngài đưa ra những lời cảnh báo quan trọng: “Có lẽ bạn phải gửi người ấy trở lại.”
Câu trả lời rộng rãi nhất của Đức Thánh Cha được đưa ra trong cuộc họp báo trên không của ngài khi trở về từ Thụy Điển vào năm 2016.
“Về lý thuyết, trái tim không được khép kín với người tị nạn, nhưng những người cai trị cần phải thận trọng. Họ phải rất cởi mở trong việc tiếp nhận những người tị nạn, nhưng họ cũng phải tính toán cách giải quyết tốt nhất cho họ, bởi vì những người tị nạn không chỉ phải được chấp nhận mà còn phải được hòa nhập. Do đó, nếu một quốc gia có khả năng hòa nhập hai mươi người, họ nên làm điều này. Một quốc gia khác có năng lực lớn hơn nên làm nhiều hơn. Nhưng luôn có tấm lòng rộng mở…
Một cái giá chính trị có thể phải trả cho một phán đoán thiếu thận trọng, vì chấp nhận nhiều hơn những gì có thể tích hợp được. Điều nguy hiểm là gì khi những người tị nạn hoặc di cư – và điều này áp dụng cho tất cả mọi người – không được hòa nhập? Họ trở thành một khu ổ chuột. Một nền văn hóa không phát triển trong mối quan hệ với nền văn hóa khác thì điều này thật nguy hiểm”.
Đức Thánh Cha thường xuyên cảnh báo việc nhập cư vượt quá khả năng hội nhập. Ngài đã nói điều đó trước đây và nhận xét “có thể gửi người ấy trở lại” phù hợp với những tuyên bố đó.
Phần lớn những gì Đức Thánh Cha Phanxicô nói với O’Donnell không phải là mới, nhưng cuộc phỏng vấn vẫn có giá trị đưa tin. Trong khi có những lời lẽ gay gắt thông thường khi Đức Thánh Cha gọi những người bảo thủ là “tự sát” trong cuộc phỏng vấn này – thì những người ủng hộ các nữ phó tế và đồng nghị đã được nghe một tiếng “Không” kiên quyết.
