Charles Collins, Tổng biên tập của Crux, ngày 17 tháng 1 năm 2025, cho chạy hàng tít: Vatican bỏ qua những câu chuyện có thật đằng sau cuộc gặp của Đức Giáo Hoàng với nhóm Hồi giáo
Ông tự hỏi: Đức Giáo Hoàng có tán thành một nhà nước nhỏ theo phong cách Vatican cho một cộng đồng Hồi giáo vào thứ năm không?
Báo chí ở Albania dường như nghĩ vậy, sau khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô gặp một phái đoàn từ Phái Bektashi Hồi giáo của Dervishes, có trụ sở tại Albania.
Phái Bektash là một phái thần bí Hồi giáo Sufi được coi là dung hợp với cả người Hồi giáo Sunni lẫn Shia, với khoảng 20 triệu tín đồ. Hầu hết họ đều ở Thổ Nhĩ Kỳ, nơi đã trục xuất nhóm lãnh đạo Bektashi – những người đã đến Albania – vào những năm 1920 sau khi nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại được thành lập.
Đức Phanxicô đã có một cuộc gặp gỡ có vẻ bình thường với nhà lãnh đạo của nhóm này, Haxhi Baba Edmond Brahimaj, tại Vatican vào thứ năm.
“Tôi gửi lời chào nồng nhiệt đến phái đoàn đáng kính này từ Albania và đặc biệt là từ cộng đồng Bektashi, và tôi cảm ơn Bộ Đối thoại Liên tôn đã tạo điều kiện cho cuộc gặp gỡ này”, Đức Giáo Hoàng nói.
“Bất cứ khi nào các nhà lãnh đạo tôn giáo tụ họp với nhau trong tinh thần tôn trọng lẫn nhau và cam kết với nền văn hóa gặp gỡ thông qua đối thoại, hiểu biết lẫn nhau và hợp tác, hy vọng của chúng ta về một thế giới tốt đẹp hơn và công bằng hơn sẽ được đổi mới và khẳng định. Thế giới của chúng ta cần hy vọng như vậy biết bao!” Đức Phanxicô nói, ám chỉ đến Năm Thánh 2025.
“Mối quan hệ hữu nghị giữa Giáo Hội Công Giáo và Albania và cộng đồng Bektashi mang lại lợi ích cho tất cả chúng ta, và tôi tin tưởng rằng những mối quan hệ này sẽ ngày càng bền chặt hơn trong việc phục vụ tình anh em và sự chung sống hòa bình giữa các dân tộc”, ngài nói tiếp.
“Trong thời buổi khó khăn này, tất cả chúng ta được kêu gọi từ chối luận lý học bạo lực và bất hòa, để nắm lấy luận lý học gặp gỡ, tình bạn và sự hợp tác trong việc theo đuổi lợi ích chung. Thật vậy, niềm tin tôn giáo của chúng ta giúp chúng ta nắm lấy rõ ràng hơn những giá trị cơ bản này của nhân tính chung và do đó ‘cho phép những giọng nói khác nhau của chúng ta hợp nhất để tạo ra một giai điệu của sự cao quý và vẻ đẹp tuyệt vời'”, Đức Giáo Hoàng nói thêm.
Sau đó, ngài cảm ơn cộng đồng Hồi giáo nhỏ đã tham gia Cầu nguyện cho Hòa bình ở Balkan năm 1993 và Ngày Cầu nguyện cho Hòa bình Thế giới năm 2011 tại Assisi.
“Tôi tin rằng cộng đồng Bektashi, cùng với những người Hồi giáo, Ki-tô giáo và tất cả những người có đức tin khác ở Albania có thể đóng vai trò là cầu nối hòa giải và làm giàu lẫn nhau không chỉ trong đất nước của các bạn mà còn giữa Đông và Tây”, Đức Giáo Hoàng nói.
“Bất chấp những thách thức của thời điểm hiện tại, đối thoại liên tôn có vai trò độc đáo trong việc xây dựng tương lai hòa giải, công lý và hòa bình mà nhân dân thế giới, đặc biệt là giới trẻ, vô cùng mong đợi”, Đức Phanxicô nói.
Một bài phát biểu chuẩn mực của Đức Giáo Hoàng khi gặp gỡ các thành viên của một cộng đồng tôn giáo khác, hầu hết mọi người sẽ nghĩ vậy.
Nhưng tiêu đề ở Albania là: “Đức Giáo Hoàng, đối mặt với Baba Mondi [tên thường được dùng cho Brahimaj], chúc phúc cho việc thành lập ‘Nhà nước Bektashi’ ở Tirana!”
Điều này không được nêu trong bài phát biểu do Vatican công bố và văn phòng báo chí Vatican không trả lời các câu hỏi về tuyên bố này do Crux đưa ra.
Brahimaj đã thảo luận với chính phủ Albania để thành lập một tiểu bang rộng 27 mẫu Anh (để so sánh, Thành phố Vatican rộng 121 mẫu Anh), đây sẽ là một cộng đồng khá tự do, có rượu và không có quy định về trang phục, chẳng hạn như khăn trùm đầu đối với phụ nữ.
Giống như nhiều giáo phái Hồi giáo nhỏ hơn, cộng đồng Bektashi tự do hơn nhiều so với hai nhánh Hồi giáo lớn nhất.
Thủ tướng Albania, Edi Rama, nói với tờ New York Times rằng ông đang cân nhắc thành lập nhà nước nhỏ để thúc đẩy một phiên bản Hồi giáo khoan dung.
“Chúng ta nên chăm sóc kho báu này, đó là sự khoan dung tôn giáo và chúng ta không bao giờ nên coi đó là điều hiển nhiên”, ông nói với tờ báo.
Với sự ủng hộ danh nghĩa của chính phủ Albania, nếu Đức Giáo Hoàng Phanxicô đưa ra sự chứng thực của ngài – và một lần nữa, chúng ta chỉ có phương tiện truyền thông Albania tuyên bố điều này – thì điều đó không nên gây tranh cãi.
Ngoại trừ…
Hầu hết cộng đồng Bektashi sống ở Thổ Nhĩ Kỳ và có quan hệ họ hàng với cộng đồng Hồi giáo Alevi, chiếm khoảng 20 phần trăm dân số. Người Alevite tuyên bố rằng họ bị phân biệt đối xử bởi đa số người Sunni.
Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã phản đối các tổ chức tôn giáo “độc lập”. Họ không chỉ trục xuất những người lãnh đạo cộng đồng Bektashi vào những năm 1920 mà còn bãi bỏ chế độ Hồi giáo Ottoman, chế độ đã lãnh đạo Hồi giáo Sunni trên toàn thế giới. Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cũng phản đối việc sử dụng danh hiệu Thượng phụ Đại kết Constantinople, vì nghi ngờ rằng họ muốn trở thành “Thành phố Vatican” của Giáo hội Chính thống giáo (một tuyên bố mà Thượng phụ đã phủ nhận rất mạnh mẽ).
Đức Phanxicô hy vọng sẽ đến thăm Thổ Nhĩ Kỳ trong năm nay để kỷ niệm Công đồng Nicaea đầu tiên, diễn ra vào năm 325 Công nguyên. Việc Đức Giáo Hoàng ủng hộ việc thành lập một ban lãnh đạo “giống như Vatican” cho một nhóm thiểu số Hồi giáo ở Thổ Nhĩ Kỳ có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chuyến thăm như vậy. Một vấn đề khác không được đề cập trong tuyên bố của Vatican là những ai khác có mặt tại cuộc họp: Rabbi Yoel Kaplan, người được chính phủ Albania bổ nhiệm làm Giáo sĩ trưởng của cộng đồng Do Thái nhỏ – ít hơn 200 người – vào năm 2010. (Cả bài phát biểu của Đức Giáo Hoàng và tuyên bố của Vatican đều không đề cập đến Do Thái giáo.) Brahimaj và cộng đồng Bektashi Hồi giáo của ông từ lâu đã ủng hộ người Do Thái và quốc gia Israel. Cuộc gặp này với Đức Giáo Hoàng Phanxicô diễn ra ngay sau khi Hamas và Israel cuối cùng đã đạt được thỏa thuận hòa bình sau cuộc chiến bắt đầu vào tháng 10 năm 2023. Bạn sẽ nghĩ rằng cuộc gặp của Đức Giáo Hoàng với các nhà lãnh đạo Hồi giáo và Do Thái sẽ gắn liền với thỏa thuận hòa bình lịch sử này. Tuy nhiên, mặc dù xuất hiện trong nhiều bức ảnh, tên của Kaplan không được nhắc đến trong thông cáo báo chí về cuộc họp. Tất nhiên, điều này có thể là do Kaplan được cho là đã quay trở lại chiến đấu ở Gaza với quân đội Israel sau cuộc tấn công ngày 7 tháng 10 vào Israel của Hamas. Nhìn chung, Văn phòng Báo chí Vatican có thể đã gửi một bản ghi nhớ ấn tượng hơn về cuộc chạm trán.
