Liên quan đến việc Trung Quốc bắt giữ Đức Hồng Y Giuse Trần Nhật Quân, John Allen, ký giả kỳ cựu chuyên về Vatican của tờ Crux, có bài bình luận nhan đề “Zen arrest suggests China just doesn’t get the Catholic Church”, nghĩa là “Vụ bắt giữ Đức Hồng Y Giuse Trần Nhật Quân cho thấy Trung Quốc không hiểu được Giáo Hội Công Giáo.” Nguyên bản tiếng Anh có thể xem tại đây. Dưới đây là bản dịch toàn văn sang Việt Ngữ.
Trước ngày 24 tháng 2, có khả năng, tuy rất mong manh, rằng Mạc Tư Khoa có thể thành công trong việc đưa ra một khiếu nại rằng cộng đồng nói tiếng Nga ở các khu vực Donetsk và Luhansk, miền đông Ukraine có những bất bình chính đáng với Kyiv, và nỗ lực giành quyền tự trị của họ có thể hưởng được ít nhất là một mức độ hợp pháp về mặt luân lý.
Tuy nhiên, một khi Putin đã chọn súng đạn thay cho thuyết phục bằng cách phát động một cuộc xâm lược tổng lực, thì cơ hội đó đã bị mất. Cuộc tấn công không chỉ phản tác dụng về mặt quân sự mà còn tạo ra sự ủng hộ chưa từng có trên toàn cầu đối với Ukraine bất chấp kỷ lục của nước này tại Donbass trên thực tế có thể là gì.
Bài học ở đây là quyền lực cứng thường là kẻ thù của quyền lực mềm, đôi khi biến kẻ thù của bạn thành kẻ tử vì đạo và chính bạn thành kẻ xấu xa tồi tệ.
Bắc Kinh nhận thấy mình đang phải đối mặt với những hệ lụy của bài học đó ngày hôm nay, mặc dù trong một phạm vi nhỏ hẹp hơn, sau vụ bắt giữ Đức Hồng Y Giuse Trần Nhật Quân 90 tuổi hôm thứ Tư vì cáo buộc vi phạm đạo luật an ninh của Hương Cảng, cụ thể là “thông đồng với lực lượng nước ngoài”.
Nếu Trung Quốc chú ý đến, họ sẽ nhận ra rằng trong vài năm qua, Đức Hồng Y Quân ngày càng bị gạt ra ngoài lề trong triều đại giáo hoàng Phanxicô vì những lời chỉ trích gay gắt của ngài đối với thỏa thuận giữa Vatican và Bắc Kinh về việc bổ nhiệm các giám mục; cũng như mối quan hệ ngày càng tăng của ngài với những người khác, cụ thể là với các nhà phê bình nổi tiếng chống lại Đức Phanxicô, nổi bật nhất là Đức Tổng Giám Mục người Ý Carlo Maria Viganò.
Câu chuyện nổi tiếng là Đức Hồng Y Quân đã đến Rôma vào tháng 10 năm 2020 để cố gắng gây ảnh hưởng đến việc Đức Phanxicô lựa chọn một giám mục mới cho Hương Cảng. Sự bùng nổ xảy ra sau khi có tin đồn rằng kế hoạch bổ nhiệm Đức Giám Mục Phụ Tá Giuse Hạ Chí Thành (Ha Chi-shing – 夏志誠) đã bị rút lại vì ngài bị chụp ảnh trong các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ, cho thấy một hình thức khác của Vatican trước sự nhạy cảm của Trung Quốc.
Tuy nhiên, Đức Hồng Y Quân thậm chí không thể gặp được Đức Giáo Hoàng, điều đó cho thấy rằng ngài đang bị phong tỏa một cách hiệu quả. Việc Vatican gia hạn thỏa thuận với Trung Quốc vì sự phản đối rõ ràng của ngài đã xác nhận quan điểm này.
Dấu hiệu không hài lòng đó của Đức Giáo Hoàng xuất hiện trong bối cảnh Đức Hồng Y Quân gọi đường lối của Vatican đối với Trung Quốc là “bệnh hoạn”, và buộc tội rằng Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh, Đức Hồng Y Pietro Parolin, đã nói “một loạt những lời dối trá mà không chớp mắt”.
Dấu hiệu không hài lòng đó cũng xuất hiện sau khi có những biểu hiện cho thấy sự không hài lòng của Đức Hồng Y Quân với thỏa thuận giữa Trung Quốc và Vatican đã chuyển thành sự phản kháng chống Đức Phanxicô ở các khu vực khác. Ví dụ, Đức Hồng Y Quân là người ký vào một bức thư ngỏ do Đức Tổng Giám Mục Viganò viết vào tháng 5 năm 2020, tuyên bố rằng đại dịch coronavirus đang bị thao túng để áp đặt các chế độ độc tài của chính phủ trên toàn thế giới.
“Việc áp đặt các biện pháp phi đạo đức này là một khúc dạo đầu đáng lo ngại cho việc nhận ra một chính phủ thế giới nằm ngoài tầm kiểm soát của mọi người,” lá thư tuyên bố, đồng thời khẳng định rằng “với lý do quét sạch vi-rút, nhiều thế kỷ văn minh Kitô có thể bị xóa sổ” và “chế độ chuyên chế công nghệ đáng sợ” có thể được thiết lập.
Những người ký tên khác bao gồm cựu tổng trưởng Bộ Giáo lý Đức tin, Đức Hồng Y Gerhard Müller và Đức Tổng Giám Mục hiệu tòa của Riga, là Đức Hồng Y Janis Pujats, cả hai vị đều không có tên trong danh sách những người được yêu thích trong triều đại giáo hoàng này.
Do đó, thật hợp lý khi cho rằng nếu Trung Quốc không làm gì, Đức Hồng Y Quân có thể vẫn không quan trọng trong việc định hình các chính sách của Giáo hoàng và chỉ được ưa chuộng trong giới bảo thủ sâu sắc với những cái rìu để mài dũa với vị giáo hoàng này trên nhiều phương diện. Nói cách khác, Bắc Kinh sẽ không phải lo lắng nhiều, ít nhất là chừng nào Rôma còn giữ nguyên đường lối như hiện nay.
Tuy nhiên, giờ đây, Đức Thánh Cha Phanxicô không thể bỏ mặc Đức Hồng Y Quân, bởi vì việc bắt giữ ngài (và bất cứ điều gì tiếp theo có thể xảy ra sau khi ngài bị truy tố và thậm chí có thể bị tống giam) sẽ tạo ra sự cảm thông và những hành động thay mặt Đức Hồng Y Quân trên toàn thế giới.
Cuối ngày thứ Tư, Vatican đã đưa ra một tuyên bố nói rằng “Tòa thánh đã nhận được tin tức về vụ bắt giữ Đức Hồng Y Quân với sự quan tâm, và đang theo dõi diễn biến của tình hình với sự chú ý cao độ”.
Benedict Rogers của Hong Kong Watch gọi vụ bắt giữ là “kinh khủng không thể tin được”, trong khi Sam Brownback, cựu Đại sứ Hoa Kỳ về Tự do Tôn giáo Quốc tế và thuộc đảng Cộng hòa, cùng với nhà hoạt động Dân chủ Katrina Swett, nói rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc đã “xuống đến một mức thấp mới” qua hành động của nó chống lại vị Hồng Y ở tuổi 90.
Giả sử rằng các quan chức Trung Quốc có ý định tiếp tục các cáo buộc, thì đây không phải chỉ là phản ứng một lần mà là bước mở đầu cho một chiến dịch toàn cầu, trong đó các nhà lãnh đạo Công Giáo ở tất cả các cấp sẽ bị áp lực phải đóng vai chính. Trên thực tế, Đức Hồng Y Quân sẽ trở thành Hồng Y József Mindszenty, là vị giám mục người Hung Gia Lợi bị Liên Xô bắt giam và sau đó bị lưu đày trong đại sứ quán Hoa Kỳ ở Budapest, là một nguyên nhân linh hứng cho người Công Giáo trong Chiến tranh Lạnh.
Bất kể tất cả các luận điệu của họ đưa ra chống lại các Giám Mục, những người Công Giáo trên khắp thế giới không vui lòng nhìn thấy các Giám Mục của họ bị quăng bên trong song sắt sau các phiên tòa nặng phần trình diễn chỉ vì những xác tín chính trị của các ngài.
Để bắt đầu, hiệu quả ròng gần như chắc chắn sẽ là việc đầu tư cho Đức Hồng Y Quân với thẩm quyền đạo đức lớn hơn và có tiếng nói lớn hơn trong các cuộc đối thoại Công Giáo toàn cầu. Chắc chắn là nếu ngày hôm nay Đức Hồng Y Quân có chuyến công du tới Rôma, thì không thể nào tưởng tượng được rằng Đức Giáo Hoàng sẽ không tìm thấy chỗ trống cho ngài trên lịch của mình.
Nói rộng hơn, trong vụ Đức Hồng Y Quân, nếu Bắc Kinh kết hợp tính toán sai lầm ban đầu của mình với nỗ lực cố tìm ra cho được ngài có tội gì đó, thì điều này sẽ gây áp lực lên Vatican để xem xét lại toàn bộ chính sách đối với Trung Quốc, đặc biệt là đối với thỏa thuận về bổ nhiệm giám mục.
Nếu đưa một vị Hồng Y vào tù là cách Trung Quốc thể hiện sự cân nhắc song phương của họ đối với Vatican, thì tư duy tiếp theo của Tòa Thánh sẽ là: chính xác thì thỏa thuận này đã thu được những gì, điều gì có thể biện minh cho việc nhường cho Trung Quốc một sự kiểm soát đáng kể đối với việc bổ nhiệm lãnh đạo Công Giáo của đất nước?
Các nhà phê bình, bao gồm cả Đức Hồng Y Quân, thường nói rằng Vatican không hiểu Trung Quốc. Tuy nhiên, vụ bắt giữ Đức Hồng Y dường như chứng tỏ rằng có một xu hướng bình đẳng và đối lập đó là Trung Quốc không hiểu Vatican, hoặc, về vấn đề này, Giáo Hội Công Giáo quá lớn đối với họ.
