Đức Thánh Cha Phanxicô đã quyết định phê chuẩn việc bổ nhiệm giám mục Thượng Hải, người trước đó đã được chính quyền Trung Quốc bổ nhiệm mà không có sự chấp thuận của Vatican.
Đức Hồng Y Quốc vụ khanh Tòa thánh Vatican Pietro Parolin đã công bố hôm thứ Bảy rằng Đức Thánh Cha Phanxicô muốn “khắc phục sự bất thường về giáo luật đã tạo ra ở Thượng Hải, vì lợi ích lớn hơn của giáo phận và việc thi hành hiệu quả thừa tác vụ mục vụ của giám mục”.
Đức Hồng Y Parolin nói rằng “ý định của Đức Thánh Cha về cơ bản là mục vụ” và sẽ cho phép giám mục “làm việc một cách thanh thản hơn để thúc đẩy việc truyền giáo và thúc đẩy sự hiệp thông trong giáo hội.”
Giám mục Giuse Thẩm Bân được bổ nhiệm tại Thượng Hải vào tháng 4, vi phạm thỏa thuận tạm thời của Tòa thánh với Bắc Kinh về việc bổ nhiệm giám mục. Đây là lần bổ nhiệm trái phép thứ hai của chính quyền Trung Quốc trong năm qua.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã chính thức xác nhận Giám mục Shen Bin cho chức vụ Thượng Hải vào ngày 15 tháng 7. Đức Hồng Y Parolin nói rằng Vatican cố ý trì hoãn đưa ra “quyết định dành thời gian trước khi bình luận công khai về vụ việc” để đánh giá tình hình mục vụ ở Thượng Hải, nơi đã không có giám mục trong hơn một thập kỷ.
Trong một cuộc phỏng vấn với Vatican News được công bố cùng với thông báo về việc bổ nhiệm giám mục Trung Quốc, Đức Hồng Y Parolin nhấn mạnh rằng “điều tất yếu là tất cả việc bổ nhiệm giám mục ở Trung Quốc, bao gồm cả việc thuyên chuyển, phải được thực hiện bằng sự đồng thuận, như đã thỏa thuận, và duy trì tinh thần đối thoại giữa Tòa Thánh và Trung Quốc.”
Tòa Thánh lần đầu tiên ký kết một thỏa thuận tạm thời hai năm với Bắc Kinh về việc bổ nhiệm các giám mục vào năm 2018, thỏa thuận này đã được gia hạn vào năm 2020 và một lần nữa vào năm 2022.
Một tháng sau khi Tòa thánh đồng ý gia hạn thỏa thuận vào tháng 10 năm ngoái, Vatican nói rằng chính quyền Trung Quốc đã vi phạm các điều khoản được quy định trong thỏa thuận bằng cách bổ nhiệm Giám mục Gioan Bành Vệ Chiếu (Peng Weizhao, 彭卫照), làm “giám mục phụ tá của Giang Tây”, một giáo phận không được Tòa thánh công nhận.
Đức Hồng Y Parolin giải thích rằng văn bản của thỏa thuận tạm thời đã được giữ bí mật “bởi vì nó vẫn chưa được phê chuẩn một cách dứt khoát”.
“Nó xoay quanh nguyên tắc cơ bản của các quyết định đồng thuận ảnh hưởng đến các giám mục,” ngài nói.
“Do đó, chúng tôi đang cố gắng làm rõ điểm này, trong một cuộc đối thoại cởi mở và trong một cuộc đối đầu tôn trọng với phía Trung Quốc.”
Khi được hỏi những chủ đề nào khác cần được thảo luận trong cuộc đối thoại của Vatican với Trung Quốc, Đức Hồng Y Parolin đã liệt kê việc truyền giáo, hội đồng giám mục và sự liên lạc giữa các giám mục Trung Quốc và Đức Giáo hoàng.
Đức Hồng Y kêu gọi thành lập một hội đồng giám mục Trung Quốc với “các quy chế phù hợp với bản chất giáo hội và sứ mệnh mục vụ của nó” và thiết lập sự liên lạc thường xuyên giữa các giám mục Trung Quốc và Đức Giáo hoàng.
“Thật ra, phải nói rằng có quá nhiều nghi ngờ làm chậm lại và cản trở công việc loan báo Tin Mừng: Người Công giáo Trung Quốc, ngay cả những người được định nghĩa là ‘hầm trú’, đáng được tin tưởng, bởi vì họ chân thành muốn là những công dân trung thành, đáng được chính quyền tin tưởng, lương tâm và đức tin của họ đáng được trân trọng” Đức Hồng Y Parolin nói.
Bất chấp những vi phạm lặp đi lặp lại, Đức Hồng Y Parolin nói thêm rằng Tòa Thánh “quyết tâm” tiếp tục đối thoại với Trung Quốc.
“Thật vậy, cuộc đối thoại giữa phía Vatican và phía Trung Quốc vẫn còn bỏ ngỏ và tôi tin rằng đó là một con đường bắt buộc theo một cách nào đó,” ngài nói.
“Để làm cho nó suôn sẻ và hiệu quả hơn, đối với tôi, dường như việc mở một văn phòng liên lạc ổn định của Tòa thánh ở Trung Quốc sẽ vô cùng hữu ích. Tôi xin mạn phép nói thêm rằng, theo ý kiến của tôi, sự hiện diện như vậy sẽ không chỉ thúc đẩy đối thoại với chính quyền dân sự, mà còn góp phần vào sự hòa giải hoàn toàn trong Giáo hội Trung Quốc và hành trình hướng tới sự bình thường đáng mong muốn”.
Giám mục Thẩm Bân, 53 tuổi, được phong làm giám mục Công giáo vào năm 2010 với sự đồng ý của cả Giáo hoàng và chính quyền Trung Quốc, theo Vatican. Ông phục vụ với tư cách là giám mục của Giáo phận Hải Môn cho đến tháng 4 năm 2023, khi ông được chuyển đến Thượng Hải mà “không có sự phê chuẩn của Tòa thánh”.
Kể từ năm 2022, Giám mục Thẩm Bân là chủ tịch của một nhóm gọi là Hội đồng Giám mục Trung Quốc, một hội đồng giám mục do nhà nước phê chuẩn không được Vatican công nhận. Trước đây ông là phó chủ tịch Hiệp hội Công giáo Yêu nước Trung Quốc do Đảng Cộng sản Trung Quốc thành lập và dưới sự kiểm soát của Ban Công tác Mặt trận Thống nhất.
Một tháng sau khi Giám mục Thẩm Bân được bổ nhiệm, các quan chức từ Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc, gọi tắt là CPPCC, đã đến thăm Thượng Hải để đánh giá tiến trình “Hán hóa” trong giáo phận.
Trong buổi lễ tấn phong của mình, Đức Giám mục nói rằng ông sẽ “tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước tốt đẹp của Giáo hội Công giáo ở Thượng Hải, tuân thủ nguyên tắc độc lập và tự trị, tuân theo đường hướng của Công giáo trong Trung Quốc, và thúc đẩy tốt hơn sự kế thừa lành mạnh của việc truyền giáo Công giáo ở Thượng Hải.”
Giáo phận Thượng Hải là giáo phận Công giáo lớn nhất trong cả nước và là quê hương của Vương cung thánh đường Đức Mẹ Phù hộ các Giáo hữu, còn được gọi là Đền thánh Quốc gia Đức Mẹ Xà Sơn. Đền thờ, được thánh hiến vào năm 1873, được coi là vương cung thánh đường đầu tiên của Đông Á và là một trong những địa điểm hành hương chính trên đất liền của người Công giáo.
Sau chiến thắng của Mao vào năm 1949, Đức Cha Ignatius Cung Phần Mai đã giúp thành lập bộ máy kháng chiến Công giáo mà sau này trở thành Giáo hội Công giáo hầm trú. Vào đêm ngày 8 tháng 9 năm 1955, Đức Cha Cung, cùng với hàng trăm giáo sĩ và giáo dân Công giáo khác, bị bắt vì từ chối từ bỏ sự kết hợp với Đức Giáo Hoàng. Đến cuối tháng, khoảng 1.2000 người Công giáo Thượng Hải đã bị bắt. Đức Cha Cung đã bị cầm tù tổng cộng 30 năm trước khi đến Hoa Kỳ vào năm 1988.
Giáo phận Thượng Hải đã bị trống toà kể từ cái chết của Đức Cha Kim Lỗ Hiền (Jin Luxian – 金魯賢) vào năm 2013. Đức Cha Kim đã bị cầm tù và đưa đến các trại “cải tạo”, chỉ được trả tự do hoàn toàn vào năm 1982. Ngài được bổ nhiệm làm giám mục Thượng Hải vào năm 1985, trong thời gian xảy ra Thời kỳ mở cửa của Đặng Tiểu Bình, nhưng mãi đến năm 2005, ngài mới được Tòa Thánh công nhận. Ngài đã đóng một vai trò quan trọng trong việc tái lập Chủng viện Xà Sơn và xây dựng lại Giáo hội địa phương ở Thượng Hải.
Giám mục Giuse Hình Văn Chi (Xing Wenzhi), người đã được tấn phong với sự chấp thuận của Đức Thánh Cha và sự chấp thuận của chính phủ, đã được bổ nhiệm làm giám mục phụ tá của Thượng Hải vào năm 2005 và “biến mất” khỏi công chúng vào năm 2011.
Việc bổ nhiệm Giám mục Thẩm Bân tại Thượng Hải diễn ra gần 10 năm sau khi Đức Cha Tađêô Mã Đại Thanh (Ma Daqin, 马达钦) được Đức Bênêđíctô bổ nhiệm làm Giám Mục Thượng Hải. Ngay trong Thánh lễ tấn phong vào ngày 7 tháng 7 năm 2012, Đức Cha Mã Đại Thanh nói rằng ngài muốn rời bỏ vị trí của mình trong Hiệp hội Công Giáo Yêu nước của Trung Quốc, là cơ quan của chế độ Cộng sản Trung Quốc chịu trách nhiệm giám sát Giáo Hội địa phương. Đức Cha Mã Đại Thanh ngay lập tức bị quản thúc tại gia.
Bốn năm sau, Đức Cha Mã Đại Thanh đã đảo ngược quyết định của mình. Tuy nhiên, bọn cầm quyền Trung Quốc cho rằng đã quá trễ, không chấp nhận. Năm 2017, lần đầu tiên giáo phận Thượng Hải có thể phong chức cho bốn linh mục Công Giáo kể từ năm 2012. Nhưng vào thời điểm đó, lễ tấn phong được chủ trì bởi giám mục trái phép của giáo phận lân cận Hải Môn, là Ông Thẩm Bân.
Thành phố Thượng Hải là một trong những thành phố đông dân nhất thế giới với gần 25 triệu dân. Tại đây có một trung tâm hành hương lớn nhất của Công Giáo là đền thánh Đức Mẹ Xà Sơn.
