Khởi đầu ngày thứ hai ở Lisbon, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã tới Universidade Católica Portugesa [Đại Học Công Giáo Bồ Đào Nha] để gặp gỡ các sinh viên. Ở đây, ngài nhắn nhủ các sinh viên: “không có tương lai trong một thế giới không có Thiên Chúa” mời họ làm cho đức tin của họ trở nên đáng tin cậy thông qua các lựa chọn của họ.
Sau đây là nguyên văn diễn từ của ngài với các sinh viên, dựa vào bản tiếng Anh do Tòa Thánh cung cấp:
Anh chị em thân mến, bom dia [Chào anh chị em]!
Xin cảm ơn bà viện trưởng vì những lời tốt đẹp của bà. Cảm ơn bà! Bà nói rằng tất cả chúng ta đều cảm thấy như “những người hành hương”. Đó là những lời lẽ đẹp đẽ, và rất đáng suy gẫm. Trở thành một người hành hương theo nghĩa đen có nghĩa là gác lại những thói quen hàng ngày của chúng ta và quyết định bắt đầu một nẻo đường khác, rời xa vùng an toàn của chúng ta để hướng tới một chân trời ý nghĩa mới. Khái niệm “hành hương” mô tả một cách độc đáo tình trạng con người của chúng ta, giống như những người hành hương, chúng ta thấy mình phải đối diện với những câu hỏi lớn không có câu trả lời đơn giản hoặc ngay lập tức, nhưng thách thức chúng ta tiếp tục cuộc hành trình, vượt lên trên chính mình và vượt ra khỏi đây và bây giờ. Đây là một quá trình quen thuộc với mọi sinh viên đại học, bởi vì đó là cách kiến thức được phát sinh. Đó cũng là cách hành trình tâm linh bắt đầu. Đi hành hương là hướng tới một điểm đến hoặc tìm kiếm một mục tiêu. Tuy nhiên, luôn có nguy cơ đi vào một mê cung, không có mục tiêu trong tầm nhìn và không có lối thoát! Chúng ta đúng khi cảnh giác trước những câu trả lời nhanh chóng và dễ dãi, có thể dẫn chúng ta vào một mê cung; chúng ta hãy cảnh giác với các giải pháp dễ dãi, giải quyết gọn gàng mọi vấn đề mà không để lại chỗ cho những câu hỏi sâu xa hơn. Chúng ta hãy cảnh giác! Thật vậy, sự cảnh giác của chúng ta là một công cụ giúp chúng ta tiến về phía trước thay vì đi lòng vòng. Một trong những dụ ngôn của Chúa Giêsu sử dụng thí dụ về viên ngọc quý giá, chỉ những người khôn ngoan và tháo vát mới tìm kiếm và tìm thấy, bởi những người sẵn sàng cho đi tất cả và mạo hiểm mọi thứ họ có để có được nó (x. Mt 13: 45-46). Tìm kiếm và mạo hiểm: đó là hai hạn từ diễn tả hành trình của những người hành hương. Tìm kiếm và mạo hiểm.
Như Pessoa đã từng lưu ý, một cách buồn bã nhưng đúng đắn: “làm người là không hài lòng” (Mensagem, “O Quinto Império”). Chúng ta không nên sợ cảm thấy phần nào khó chịu khi nghĩ rằng những gì chúng ta đang làm là không đủ. Cảm thấy không thoải mái, theo nghĩa này và ở mức độ phù hợp, là liều thuốc giải độc tốt cho tính tự phụ và tính tự cao tự đại. Thân phận của chúng ta là những người tìm kiếm và hành hương có nghĩa là chúng ta sẽ luôn có phần nào thao thức, vì như Chúa Giêsu nói với chúng ta, chúng ta ở trong thế gian, nhưng không thuộc về thế gian (x. Ga 17:15-16). Chúng ta luôn hành trình “hướng tới”. Chúng ta được kêu gọi đến một điều gì đó cao cả hơn, và chúng ta sẽ không bao giờ có thể bay bổng trừ phi chúng ta thực hiện chuyến bay đầu tiên. Vì vậy, chúng ta không nên hoảng hốt, nếu chúng ta cảm nhận được một cơn khát bên trong, một khao khát không ngừng nghỉ, không được thỏa mãn về ý nghĩa và một tương lai, com saudades do futuro! [Nhìn về tương lai]. Và ở đây, ngoài những điều saudades do futuro, đừng quên lưu giữ ký ức về tương lai. Chúng ta không nên hôn mê, nhưng hãy sống động! Thật vậy, chúng ta chỉ nên lo lắng khi bị cám dỗ từ bỏ con đường phía trước để đến một nơi nghỉ ngơi mang lại ảo giác thoải mái, hoặc khi chúng ta thấy mình thay thế các khuôn mặt bằng các màn hình, thực bằng ảo hoặc nội dung bất sinh lực với những câu trả lời dễ dãi gây mê chúng ta trước những câu hỏi đau đớn và gây lo ngại. Những câu trả lời như vậy có thể được tìm thấy trong bất cứ sách giáo khoa nào về cách giao tiếp xã hội, về cách cư xử tốt; nhưng các câu trả lời dễ dãi gây mê chúng ta.
Vì vậy, tôi khuyến khích các bạn tiếp tục tìm kiếm và sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Tại thời điểm này, chúng ta đang phải đối diện với những thách thức to lớn; chúng ta nghe thấy lời van vỉ đau đớn của rất nhiều người. Thật vậy, chúng ta đang trải qua một cuộc chiến tranh thế giới thứ ba diễn ra từng phần. Tuy nhiên, chúng ta hãy can đảm để nhìn thế giới của chúng ta không phải trong cơn hấp hối, mà là trong một quá trình sinh nở, không phải ở giai đoạn cuối, mà là ở giai đoạn đầu của một chương mới tuyệt vời của lịch sử. Chúng ta cần can đảm để nghĩ như vậy. Vì vậy, hãy làm việc để tạo ra một “vũ đạo” mới, một vũ đạo tôn trọng “vũ điệu” của cuộc sống bằng cách đặt con người vào trung tâm. Những lời của Viện trưởng của các bạn đã gây ấn tượng với tôi, đặc biệt khi bà nói rằng “trường đại học không hiện hữu để tự bảo vệ mình như một định chế, mà để phản ứng một cách can đảm trước những thách thức của hiện tại và tương lai”. Tự bảo tồn luôn là một cơn cám dỗ, một phản ứng tức thời trước những nỗi sợ hãi làm sai lệch quan điểm của chúng ta về thực tại. Nếu hạt giống tự bảo vệ mình, chúng sẽ phá hủy hoàn toàn khả năng sinh sản của chúng và khiến tất cả chúng ta chết đói. Nếu mùa đông kéo dài, chúng ta không thể ngạc nhiên trước mùa xuân. Vì vậy, các bạn hãy can đảm thay thế những nghi ngờ của các bạn bằng những giấc mơ. Thay thế những nghi ngờ của các bạn bằng những giấc mơ: đừng làm con tin cho nỗi sợ hãi của các bạn, mà hãy bắt tay vào thực hiện mục tiêu của các bạn!
Một trường đại học sẽ chẳng có ích lợi gì nếu nó chỉ đơn giản đào tạo thế hệ tiếp theo để duy trì hệ thống duy ưu tú và bất bình đẳng hoàn cầu hiện nay, trong đó giáo dục đại học là đặc quyền của một số ít người diễm phúc. Trừ khi kiến thức được chấp nhận như một trách nhiệm, nó sẽ mang lại rất ít kết quả. Nếu ai đó được hưởng lợi từ giáo dục đại học – mà ngày nay ở Bồ Đào Nha, cũng như trên thế giới rộng lớn hơn, vẫn là một đặc ân – không cần nỗ lực để cống hiến điều gì đó trở lại, họ chưa cảm nhận hết giá trị của món quà mà họ nhận được. Tôi muốn nhắc lại rằng, trong sách Sáng Thế, câu đầu tiên Thiên Chúa hỏi là: “Ngươi ở đâu?” (St 3:9) và “Em ngươi ở đâu?” (St 4:9). Chúng ta nên tự hỏi: Tôi đang ở đâu? Tôi đang bị mắc kẹt trong bong bóng của chính mình, hay tôi sẵn sàng chấp nhận rủi ro bỏ lại sự an toàn của mình và trở thành một Kitô hữu trung thành, làm việc để hình thành một thế giới công bằng và tươi đẹp? Hoặc một lần nữa: Anh chị em của tôi ở đâu? Kinh nghiệm phục vụ huynh đệ chẳng hạn như Missão País và nhiều hoạt động khác phát sinh trong các cộng đồng học thuật nên được coi là cần thiết đối với những người theo học đại học. Bằng cấp học thuật không chỉ được coi là giấy phép để theo đuổi hạnh phúc bản thân, mà còn là nhiệm vụ phải làm việc cho một xã hội công bằng và toàn diện hơn, một xã hội thực sự tiến bộ. Tôi được biết rằng một trong những nhà thơ vĩ đại của các bạn, Sophia de Mello Breyner Andresen, đã được hỏi trong một cuộc phỏng vấn, điều này được dùng như một loại di chúc: “Bạn muốn thấy Bồ Đào Nha đạt được điều gì trong thế kỷ mới này?” Cô ấy trả lời không do dự: “Tôi muốn thấy việc đạt được công bằng xã hội, việc giảm bớt khoảng cách giàu nghèo” (Phỏng vấn Joaci Oliveira, trong Cidade Nova, số 3/2001). Tôi cũng đặt câu hỏi này cho các bạn, các sinh viên thân mến, trong tư cách “những người hành hương tri thức”: Các bạn muốn đạt được điều gì ở Bồ Đào Nha và trên thế giới? Thay đổi gì, biến đổi gì? Và làm thế nào các trường đại học, đặc biệt là trường đại học Công Giáo, có thể đóng góp vào việc này?
Beatriz, Mahoor, Mariana và Tomás, tôi cảm ơn vì những lời chứng của các bạn. Tất cả chúng đều dóng lên một nốt đầy hy vọng, tràn đầy nhiệt huyết và chủ nghĩa hiện thực; các bạn đã không phàn nàn hay chạy trốn vào những chuyến bay của chủ nghĩa duy tâm. Các bạn muốn trở thành nhân vật chính, “nhân vật chính của sự thay đổi”, như Mariana đã nói với chúng ta. Khi lắng nghe các bạn nói, tôi nghĩ đến một câu của nhà văn José de Almada Negreiros mà hẳn các bạn biết: “Tôi đã mơ về một đất nước nơi mọi người đều có thể trở thành giáo viên” (A Invenção do Dia Claro). Ông già này đang nói chuyện với các bạn – vì tôi là một ông già! – cũng ước mơ các bạn sẽ trở thành một thế hệ giáo viên! Giáo viên của nhân loại. Những người thầy giàu lòng nhân ái. Giáo viên về những cơ hội mới cho hành tinh của chúng ta và cư dân của nó. Giáo viên của hy vọng. Và những giáo viên bảo vệ sự sống của hành tinh chúng ta, ngày nay đang bị đe dọa bởi những thiệt hại sinh thái nghiêm trọng.
Như một số bạn đã chỉ ra, chúng ta phải nhận ra nhu cầu thiết yếu và cấp bách để chăm sóc cho ngôi nhà chung của chúng ta. Tuy nhiên, điều này không thể thực hiện được nếu không có sự thay đổi thực sự trong tâm hồn và của các phương pháp tiếp cận nhân học làm nền tảng cho đời sống kinh tế và chính trị. Chúng ta không thể hài lòng với các biện pháp “xoa đau” đơn thuần hoặc các thỏa hiệp rụt rè và mơ hồ, vì “các biện pháp nửa vời chỉ làm trì hoãn thảm họa không thể tránh khỏi” (Laudato Si’, 194). Đừng quên điều này! Các biện pháp nửa vời chỉ đơn giản là trì hoãn thảm họa không thể tránh khỏi. Đúng hơn, đó là vấn đề đương đầu trực diện với điều đáng buồn là vẫn tiếp tục bị trì hoãn: cụ thể là nhu cầu xác định lại ý nghĩa của tiến bộ và phát triển. Nhân danh sự tiến bộ, chúng ta thường thụt lùi. Hãy nghiên cứu kỹ điều này: nhân danh tiến bộ, chúng ta thường thụt lùi. Các bạn có thể là thế hệ đảm nhận thách thức lớn này. Các bạn có những công cụ khoa học và kỹ thuật tiên tiến nhất, nhưng làm ơn tránh rơi vào cạm bẫy của những cách tiếp cận thiển cận và phiến diện. Các bạn hãy nhớ rằng chúng ta cần một hệ sinh thái toàn diện, quan tâm đến những đau khổ của hành tinh và của người nghèo. Chúng ta cần liên kết thảm kịch của sa mạc hóa với thảm kịch của người tị nạn, vấn đề gia tăng di cư với vấn đề tỷ lệ sinh giảm, và nhìn nhận khía cạnh vật chất của cuộc sống trong phạm vi rộng lớn hơn của tâm linh. Thay vì các cách tiếp cận phân cực, chúng ta cần một tầm nhìn thống nhất, một tầm nhìn có khả năng bao trùm toàn bộ.
Cảm ơn Tomás vì đã nhắc nhở chúng ta rằng “không thể có một hệ sinh thái toàn diện đích thực nếu không có Thiên Chúa, không thể có tương lai trong một thế giới không có Thiên Chúa”. Đáp lại, tôi muốn nói: hãy làm cho đức tin của các bạn trở nên đáng tin cậy thông qua các quyết định của các bạn. Vì nếu đức tin không làm nảy sinh những lối sống có sức thuyết phục, thì nó sẽ không phải là “men” trên thế giới. Tin chắc như vậy là chưa đủ đối với các Kitô hữu chúng ta; chúng ta cũng phải thuyết phục. Các hành động của chúng ta được mời gọi để phản ảnh vẻ đẹp của Tin Mừng một cách vui tươi và triệt để. Hơn nữa, Kitô giáo không thể sống như một pháo đài được bao quanh bởi những bức tường cao, một thành lũy chống lại thế giới. Đó là lý do tại sao tôi cảm động trước chứng từ của Beatriz. Sơ nói rằng chính “trong lãnh vực văn hóa” mà sơ cảm thấy được mời gọi sống các Mối Phúc Thật. Trong mọi thời đại, một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất đối với Kitô hữu là phục hồi ý nghĩa của sự nhập thể. Nếu không có sự nhập thể, Kitô giáo trở thành một hệ tư tưởng – và hiện tại có sự cám dỗ đối với “các hệ tư tưởng Kitô giáo”. Trong khi đó, việc nhập thể làm cho chúng ta kinh ngạc trước vẻ đẹp của Chúa Kitô được tỏ lộ qua mỗi anh chị em, mỗi người nam và nữ.
Trong khía cạnh này, điều quan trọng là các bạn đã thêm nhân vật Thánh Clare vào chiếc ghế học thuật mới của các bạn, dành riêng cho “Nền kinh tế của Francesco”. Thật vậy, sự đóng góp của phụ nữ là rất cần thiết. Trong vô thức tập thể, người ta thường nghĩ rằng phụ nữ là những người giỏi thứ hai, chỉ là những người dự bị, không xuất hiện trong đội hình tiên phong? Điều này xảy ra trong vô thức tập thể. Tuy nhiên, sự đóng góp của phụ nữ là không thể thiếu. Trong Kinh thánh, chúng ta thấy kinh tế gia đình được giao phó phần lớn cho phụ nữ như thế nào. Họ là những người chủ gia đình thực sự, sở hữu trí tuệ không chỉ nhắm đến lợi nhuận mà còn tới việc chăm sóc, chung sống và phúc lợi vật chất và tinh thần của tất cả mọi người, kể cả người nghèo và người lạ. Điều gây hào hứng là tiếp cận nghiên cứu kinh tế học từ quan điểm này, vì mục đích khôi phục phẩm giá đúng đắn của nền kinh tế, kẻo nó trở thành con mồi của đầu cơ thị trường không kiểm soát.
Hiệp ước Hoàn cầu về Giáo dục, với bảy nguyên tắc bao trùm, bao gồm nhiều vấn đề trong số này, từ việc chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta đến sự tham gia đầy đủ của phụ nữ và nhu cầu về những cách hiểu đổi mới về kinh tế, chính trị, tăng trưởng và tiến bộ. Tôi khuyến khích các bạn nghiên cứu Hiệp ước Hoàn cầu và trở nên nhiệt tình với nội dung của nó. Một trong những điểm nó giải quyết là nhu cầu giáo dục về sự chấp nhận và hòa nhập. Chúng ta không thể giả vờ cho rằng chúng ta chưa nghe những lời của Chúa Giêsu trong Chương 25 của Tin Mừng Mátthêu: “Ta là khách lạ, các ngươi đã tiếp đón Ta” (c. 35). Tôi rất xúc động khi lắng nghe lời chứng của Mahoor, khi cô mô tả cảm giác sống “thường xuyên cảm thấy thiếu vắng lò sưởi, nhà cửa và bạn bè…, không nhà cửa, không trường đại học, hay tiền bạc…, mệt mỏi, mòn mỏi và gục ngã vì đau buồn và mất mát”. Cô nói với chúng ta rằng cô đã tìm lại được niềm hy vọng vì cô đã gặp được một ai đó biết tin vào sức mạnh biến đổi của nền văn hóa gặp gỡ. Mỗi khi ai đó đưa ra một cử chỉ hiếu khách, nó sẽ thúc đẩy một sự thay đổi.
Các bạn thân mến, tôi rất vui khi thấy các bạn là một cộng đồng học thuật sống động, cởi mở với thực tại hiện thời, nơi Tin Mừng không chỉ là vật trang trí mà còn là nguồn cảm hứng cho những nỗ lực cá nhân và tập thể của các bạn. Tôi biết rằng cuộc sống của các bạn rất bận rộn, giữa học tập, bạn bè, phục vụ cộng đồng, trách nhiệm dân sự và chính trị, chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta, hoạt động nghệ thuật, v.v. Đó là ý nghĩa của việc trở thành một trường đại học Công Giáo: mỗi bộ phận đều liên quan đến tổng thể, trong khi tổng thể được tìm thấy trong mỗi bộ phận của nó. Khi các bạn có được kiến thức và chuyên môn học thuật, các bạn sẽ trưởng thành như một con người, hiểu biết về bản thân và khả năng phân biệt con đường tương lai của các bạn. Nẻo đường: có. Mê cung: không. Vì vậy, các bạn hãy tiếp tục! Một truyền thống thời trung cổ kể rằng khi những người hành hương trên Camino de Santiago [đường hành hương Thánh Giacôbê] gặp nhau, họ chào nhau bằng cách kêu lên “Ultreia” [hãy đi xa hơn] và đáp lại “et Suseia” [và hãy lên cao hơn]. Những cách diễn tả này khuyến khích chúng ta kiên trì tìm kiếm và chấp nhận rủi ro của cuộc hành trình, nói với nhau: “Hãy can đảm lên, hãy tiếp tục đi!” Đó cũng là lời chúc chân thành của tôi dành cho tất cả các bạn. Cảm ơn các bạn!
