Tờ Catholic World Report có bài tường trình nhan đề “Fiducia supplicans appears to have failed spectacularly” nghĩa là “Fiducia supplicans xem ra đã thất bại một cách ngoạn mục”
Sự phản kháng mạnh mẽ nhất phần lớn đến từ phía nam bán cầu và thế giới đang phát triển chỉ củng cố thêm ấn tượng vốn đã mạnh mẽ rằng sự quan tâm của Đức Thánh Cha Phanxicô đối với “các vùng ngoại vi” chỉ là lời nói suông.
Không phải ngày nào vị cộng sự viên hàng đầu của Đức Giáo Hoàng cũng được ghi âm đang thảo luận về điều gì đó mà ngài vừa nói rằng sẽ không cần làm rõ thêm, nhưng đó là những gì vừa xảy ra trong một cuộc phỏng vấn do The Pillar xuất bản với bộ trưởng Bộ cho Giáo Lý Đức Tin.
Dù sao đi nữa, đó là một trong những điều đã xảy ra liên quan đến một câu chuyện đã thống trị các tiêu đề trên cả báo chí chính thống Công Giáo và thế tục suốt cả tuần.
Đức Hồng Y Víctor Manuel “Tucho” Fernández hôm thứ Hai đã đưa ra một tuyên bố, gọi là Tuyên ngôn Fiducia supplicans, cho phép một số phép lành nào đó dành cho “các cặp vợ chồng kết hợp bất hợp pháp” bao gồm cả các cặp đồng giới “tự phát” yêu cầu.
Tuyên ngôn đã trở thành tiêu đề ngay lập tức và tiếp tục như thế suốt cả tuần, cả trên báo chí chính thống thế tục và trong giới Công Giáo.
Phần lớn các phóng sự thế tục đều có thể chấp nhận được và một số thì hay, nhưng hầu hết các tiêu đề ban đầu đều quá hấp dẫn và không chính xác, khiến một số nhân vật Công Giáo hàng đầu có cơ hội cáo buộc các cơ quan báo chí thế tục thiếu hiểu biết và các các nhà hoạt động Công Giáo theo chương trình nghị sự đã gây ra tranh cãi.
Tuy nhiên, các giám mục đã không thể chấp nhận dòng “đổ lỗi cho giới truyền thông” khi họ bắt đầu đưa ra các tuyên bố của riêng mình để phản ứng lại tài liệu. Phản ứng từ từng vị Giám Mục và toàn bộ các Hội Đồng Giám Mục quốc gia bắt đầu xuất hiện trong thời gian ngắn và không dừng lại.
Bộ Giáo lý Đức tin – đó là Cơ quan từng là “Cơ quan giám sát giáo lý” của Đức Giáo Hoàng – trước đây chịu trách nhiệm về công việc cần thiết nhưng hầu hết là buồn tẻ nhằm bảo đảm rằng các tài liệu của Vatican và các ấn phẩm thần học Công Giáo đáp ứng các tiêu chuẩn tối thiểu về chính thống, là cơ quan được Đức Thánh Cha Phanxicô giao nhiệm vụ sản xuất Fiducia supplicans, một công trình tiên phong về mục vụ và đổi mới giáo lý.
Chính xác hơn, Đức Thánh Cha Phanxicô đã giao phó công việc này cho vị tổng trưởng mới của Bộ Giáo Lý Đức Tin, Fernández, người đã hứa một điều gì đó dưới hình thức ban phước lành gần như ngay khi ông nhận nhiệm vụ mới.
Fiducia supplicans chứa đầy những lời cảnh báo và tràn ngập những từ ngữ đòi hỏi trình độ chuyên môn, nhiều phần được viết rất cẩn thận, hơn 5.000 từ. Rõ ràng là tác giả của tuyên bố và nhà lãnh đạo ủy quyền của ngài đều biết rằng tài liệu này sẽ gây sóng gió. Nhưng có lẽ Fernandez hay Đức Thánh Cha Phanxicô mong đợi một làn sóng phản ứng như sóng thần xảy ra trong thời gian ngắn.
Một số giáo phận – chủ yếu mặc dù không chỉ ở Tây Âu – đã thể hiện sự nhiệt tình đón nhận Tuyên ngôn, mặc dù việc đọc Fiducia trên bề mặt sẽ yêu cầu nhiều người trong số họ phải dừng các kế hoạch ban phước lành theo nghi thức cho các kết hiệp đồng tính hoặc thậm chí hủy bỏ các chính sách đã được nêu rõ, để thực hiện các công thức ban phước ít nhất đã nhận được sự chấp thuận sơ bộ của địa phương.
Từ các khu vực pháp lý khác—nhiều trong số đó nằm ở vị trí địa lý ở phía nam bán cầu—sự tiếp nhận từ lạnh lùng đến tích cực thù địch, với việc một số hội đồng giám mục quốc gia thẳng thừng từ chối thực hiện tuyên bố này.
Đức Hồng Y-chủ tịch Hội nghị chuyên đề của Hội đồng Giám mục Phi Châu và Madagascar, gọi tắt là SECAM, Fridolin Ambongo, đã đưa ra lời kêu gọi vào giữa tuần về các cuộc đàm phán giữa các giám mục Phi Châu nhằm chuẩn bị một phản ứng thống nhất ở cấp “lục địa”.
Đó là một sự phát triển hấp dẫn về mặt chính trị, vì nó đến từ một người là thành viên trong “hội đồng nhỏ” C9 gồm các cố vấn Hồng Y của Đức Thánh Cha Phanxicô. Nó đặt ra câu hỏi liệu Đức Hồng Y Ambongo có triển khai một biện pháp tạm thời với hy vọng cho phép Đức Phanxicô quay trở lại mọi việc hay không. Ngoài ra,ngài có thể đã tham gia cùng với các đồng sự châu lục của mình trong hàng giám mục, nhiều người trong số họ đã chùn bước trước Fiducia supplicans.
Ít nhất một Giáo hội tự trị, là Giáo Hội Công Giáo Đông Phương Ukraine, gọi tắt là UGCC, về cơ bản cho biết tuyên bố này chỉ áp dụng cho những người Công Giáo theo nghi thức Latinh và vô hiệu trong phạm vi thẩm quyền nghi lễ Đông Phương Ukraine. Tuy nhiên, tuyên bố của UGCC cũng đưa ra những lý do mạnh mẽ ngoài phạm vi pháp lý và thẩm quyền đơn thuần để từ chối Tuyên ngôn Fiducia.
Tuyên bố của Đức Tổng Giám Mục UGCC Sviatoslav Shevchuk viết: “Việc ban phép lành cho một linh mục luôn mang chiều kích Tin Mừng và Giáo lý, và do đó không thể nào mâu thuẫn với giáo huấn của Giáo Hội Công Giáo về gia đình như một thành phần trung thành, bất khả phân ly và sự kết hợp hiệu quả của tình yêu giữa một người nam và một người nữ, mà Chúa Giêsu Kitô đã nâng lên hàng Bí tích Hôn phối Thánh thiện.”
Đức Tổng Giám Mục Shevchuk viết: “Sự thận trọng mục vụ thúc giục chúng ta tránh những cử chỉ, cách diễn đạt và khái niệm mơ hồ có thể bóp méo hoặc xuyên tạc lời Chúa và giáo huấn của Giáo hội”.
Đó là phán quyết mà ngài có thể đưa ra đối với Giáo hội mà ngài cai quản, nhưng ngôn ngữ của ngài nêu ngắn gọn những lý do được đưa ra bởi rất nhiều giám mục từ khắp nơi trên thế giới để đáp lại tuyên bố của Bộ Giáo Lý Đức Tin.
Fernández nói với The Pillar trong cuộc trao đổi email được công bố hôm thứ Bảy: “Đối với những người đọc văn bản một cách thanh thản và không có thành kiến về ý thức hệ, “rõ ràng là không có sự thay đổi nào trong học thuyết về hôn nhân và về việc đánh giá khách quan các hành vi tình dục bên ngoài phạm vi hôn nhân duy nhất tồn tại – nam-nữ, độc quyền, không thể phân ly, mở ra một cách tự nhiên cho thế hệ sự sống mới.”
Thật tốt khi vị tổng trưởng Bộ Giáo Lý Đức Tin ghi nhận rằng không có bất kỳ thay đổi nào trong các quan điểm học thuyết đã nói, nhưng thực tế là ông ấy phải nói ra điều đó khiến khó có thể tin rằng có nhiều sự rõ ràng trong các đề xuất cụ thể của Fiducia hoặc trong sự phát biểu thần học mà nó mang lại cho họ. Giờ đây, thực tế mà cả lãnh đạo Bộ Giáo Lý Đức Tin và cấp trên của ông phải đối mặt thực sự rất khó khăn.
Mục đích của Fiducia supplicans dường như có hai mặt: Đó là để kiềm chế các giám mục và hội đồng giám mục đã đi quá xa—hãy nghĩ đến Bỉ và Đức—và cũng khuyến khích các giám mục kín đáo hãy nới lỏng. Fernández hiện đã thừa nhận bằng lời rằng nỗ lực đã thất bại một cách ngoạn mục ở cả hai khía cạnh.
Fernández nói với The Pillar: “Tôi nhận ra rằng việc tiếp nhận những tài liệu này đòi hỏi thời gian cũng như sự suy ngẫm thanh thản và lâu dài”. Ông cũng nói: “Điều quan trọng là các hội đồng giám mục này không nắm giữ một học thuyết nào khác với tuyên bố đã được Đức Thánh Cha ký”, “bởi vì đó là học thuyết giống như mọi khi”.
Về các hội đồng giám mục đã phê duyệt các công thức ban phép lành gần như nghi thức hoặc đang trên đường phê duyệt chúng, Fernández nói: “đó là điều không thể chấp nhận được.”
Fernández nói: “Họ nên điều chỉnh lại đề xuất của mình về vấn đề đó.”
Fernández cũng nói về các cuộc gặp sắp tới giữa các giám mục Đức tham gia theo “Tiến Trình Công Nghị” của riêng họ và những nhà lãnh đạo các bộ khác nhau ở Rôma. Fernández cũng đề cập đến kế hoạch đến thăm Đức để “các cuộc trò chuyện” mà ông tin rằng sẽ “quan trọng”.
Nói rộng hơn, “Chúng ta hiện đang thảo luận về những vấn đề này với các chủ tịch hội đồng giám mục và với các nhóm giám mục đến thăm thánh bộ,” Fernández nói. Nghe có vẻ như điện thoại đang bận ở cả Bộ Giáo Lý Đức Tin và Domus Sanctae Marthae nơi Đức Thánh Cha Phanxicô sống. Có vẻ như Fiducia supplicans nằm trong chương trình nghị sự dành cho các giám mục đến thăm ad limina định kỳ. Nó cũng giống như một vị huynh trưởng mù quáng và bối rối, tạm thời và đôi khi đau đớn – không nói là “tuyệt vọng” – để làm ra vẻ như anh ta có thể giải quyết được mọi việc. Nó trông giống như một người đang cố gắng bỏ đèn vào một cái chai, hoặc ít nhất là đóng cửa chuồng sau khi con ngựa đã chạy trốn.
Rất nhiều người thắc mắc tại sao bây giờ mới tiến hành tư vấn? Thành thật mà nói, đó là một câu hỏi hay. Sự phản kháng mạnh mẽ nhất phần lớn đến từ phía nam bán cầu và thế giới đang phát triển chỉ củng cố thêm ấn tượng vốn đã mạnh mẽ rằng sự quan tâm của Đức Thánh Cha Phanxicô đối với “các vùng ngoại vi” chỉ là lời nói suông.
Về phần mình, Fernández đã phải trải qua một chặng đường dài đầy chông gai để cuốc đất, nhấn mạnh trong cuộc phỏng vấn rằng các giám mục không được cấm những gì giáo hoàng đã cho phép đối với những người cầu xin Fiducia, đặc biệt là vì ít nhất một hội nghị quốc gia—Malawi—đã ban hành một lệnh cấm rõ ràng, ngoài các giáo phận và hội nghị đã cho biết họ sẽ không thực hiện nó.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã tự đặt mình vào một tình thế bất khả thi. Thỉnh thoảng các Giáo hoàng làm điều đó. Nó thường không phải là một vấn đề lớn. Tuy nhiên, trong thời đại truyền thông tức thời và chu kỳ tin tức 24 giờ, một cuộc khủng hoảng đủ lớn có thể khiến sự sụp đổ của một triều đại giáo hoàng được phơi bày trước toàn thế giới, trong thời gian thực. Có thể còn quá sớm để nói liệu đó có thực sự là những gì chúng ta đang thấy hiện tại hay không, nhưng chắc chắn rằng chúng ta đã nhìn thấy nó, và điều đó… đủ tệ rồi.
