Gianni Criveller, trên AsiaNews, ngày 12 tháng 2 năm 2024 tường trình rằng, ba lần bổ nhiệm giám mục gần đây cho thấy sự sẵn lòng không muốn đoạn tuyệt. Nhưng Thỏa thuận với Vatican thậm chí chưa bao giờ được Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đề cập đến. Trong khi “kế hoạch 5 năm” đối với người Công Giáo vừa có hiệu lực trích dẫn Tập Cận Bình thay vì Giáo hoàng và viện dẫn “nền tảng thần học” cho việc Hán hóa thì trên thực tế vẫn chỉ là một sự thích ứng với chính sách của Đảng.
Khi tác giả viết bài này, Tết Nguyên Đán, thời cao điểm trong năm, đang được tổ chức ở trong và ngoài nước. Đó là năm con rồng, con giáp mạnh nhất và được yêu thích nhất trong số mười hai con giáp: người ta tin rằng nhiều phụ nữ Trung Quốc sẽ muốn sinh con vào năm này, được coi là năm may mắn nhất.
Lễ kỷ niệm hôm nay thúc đẩy tác giả suy nghĩ về đức tin Công Giáo ở Trung Quốc, chủ đề cơ bản của cuộc đời tác giả dành cho sứ mệnh truyền giáo. Từ những gì chúng ta có thể biết, năm 2024 sẽ là năm quyết định cho cuộc đối thoại giữa Trung Quốc và Tòa thánh: thỏa thuận năm 2018, được gia hạn hai lần, sẽ phải được phê chuẩn vĩnh viễn hoặc bị hủy bỏ.
Trong những ngày gần đây, có tin tức đã được các nhà quan sát bình luận tích cực: ba giám mục mới đã được tấn phong, với sự chấp thuận của cả hai bên, phù hợp với thỏa thuận. Năm 2023 là một năm khủng khiếp đối với Tòa thánh, với sự chuyển giao đầy chấn động đến Thượng Hải của Giám mục Shen Bin.
Đây là hành động đơn phương thứ hai của Trung Quốc loại bỏ Tòa Thánh khỏi bất cứ cuộc tham vấn nào. Vatican phản đối. Nhưng sau đó chấp nhận những gì đã xảy ra chỉ yêu cầu đừng tái diễn.
Ba lễ tấn phong đã được thống nhất gần đây nhất, cùng với việc Tòa thánh công nhận việc thành lập một giáo phận mới (Weifang, thuộc tỉnh Sơn Đông, với đường biên giới được chính quyền Trung Quốc vẽ lại) đã tạo ấn tượng rằng, về phía Trung Quốc, có ý chí không đoạn tuyệt với Rome và phê chuẩn vĩnh viễn thỏa thuận.
Cần nhớ rằng tin “tốt” này phải được bối cảnh hóa: nếu đúng là Giáo hoàng bổ nhiệm các giám mục, họ không phải do ngài chọn mà bởi một tiến trình tự trị do chính quyền Trung Quốc lãnh đạo, chi tiết về việc này không được biết, vì văn bản của thỏa thuận vẫn được giữ bí mật.
Do đó, những người được chọn ở Trung Quốc đều là giám mục Công Giáo, nhưng đồng thời chắc chắn được chính quyền đánh giá cao.
Hơn nữa, điều đáng nhấn mạnh là không có cách nào, ở Trung Quốc, Đức Giáo Hoàng và Tòa Thánh hoặc thỏa thuận được đề cập khi việc bổ nhiệm này được công bố. Tác giả e rằng ngay cả trong phụng vụ truyền chức, việc đề cử của giáo hoàng cũng không được đề cao đúng mức. Trong mọi trường hợp, các quan sát viên bên ngoài đã không thể tiếp cận được các lễ kỷ niệm thánh hiến giám mục trong một thời gian.
Sự bất hòa hợp này – những cuộc hẹn dường như tiếp thêm sức mạnh cho thỏa thuận về một bên; mặt khác, sự im lặng về vai trò của Rome – thậm chí còn rõ ràng hơn nếu bạn đọc Kế hoạch 5 năm về việc Hán hóa đạo Công Giáo ở Trung Quốc (2023-2027).
Kế hoạch này, rất chi tiết và được chia thành bốn phần và 33 đoạn, đã được phê duyệt vào ngày 14 tháng 12 năm 2023 bởi cơ quan chính thức nhằm hợp nhất Hội đồng Giám mục Công Giáo (không được Tòa thánh công nhận) và Hiệp hội Người Công Giáo Trung Quốc Yêu nước: cả hai đều hoạt động dưới sự giám sát của Mặt trận Thống nhất, cơ quan của Đảng Cộng sản quản lý đời sống tôn giáo của đất nước.
Tài liệu này được công bố vào ngày Giáng sinh trên trang web của Giáo Hội Công Giáo Trung Quốc. Một tài liệu tương tự dành cho các giáo hội Thệ Phản đã được ban hành vào ngày 19 tháng 12.
Bao gồm 5000 ký tự (tương đương với khoảng 3000 từ tiếng Ý), kế hoạch 5 năm ‘Công Giáo’ không bao giờ đề cập đến Giáo hoàng và Tòa thánh; cũng như thỏa thuận giữa Vatican và Trung Quốc.
Chủ tịch Tập Cận Bình được nhắc tên bốn lần; năm lần người ta nhắc lại rằng Công Giáo phải mang ‘đặc sắc Trung Quốc 中国特色’. Từ Hán hóa (中国化) chiếm vị trí cao nhất: nó xuất hiện 53 lần.
Kế hoạch là chương trình làm việc nhằm làm cho quá trình Hán hóa sâu sắc hơn, mang tính tư tưởng và hiệu quả hơn: “Cần tăng cường nghiên cứu để đưa ra nền tảng thần học cho việc Hán hóa đạo Công Giáo, không ngừng hoàn thiện hệ thống tư tưởng thần học Hán hóa, xây dựng nền tảng lý luận vững chắc. để Hán hóa đạo Công Giáo, để nó không ngừng thể hiện mang đặc sắc Trung Quốc”.
Những người đã nghiên cứu chính sách tôn giáo của chính phủ Trung Quốc trong nhiều năm không tìm thấy bất cứ đổi mới lớn nào trong cách tiếp cận này: tuy nhiên, điều gây ấn tượng với chúng tôi là sự cứng rắn và cương quyết của ngôn ngữ.
Như thể không hề có sự đối thoại và xích lại gần nhau với Tòa thánh; như thể việc giáo hoàng công nhận tất cả các giám mục Trung Quốc chẳng có ý nghĩa gì; như thể không có thỏa thuận nào giữa Tòa thánh và Trung Quốc mang lại cho thế giới ấn tượng rằng Công Giáo Rôma đã tìm thấy lòng hiếu khách và quyền công dân ở Trung Quốc.
Với tư cách là một nhà thần học, tác giả rất ấn tượng với dự án xây dựng nền tảng thần học cho việc Hán hóa. Những người quan sát hời hợt quá dễ dàng biện minh cho nó và nhầm lẫn thuật ngữ này như một giai đoạn trong tiến trình hội nhập văn hóa hợp pháp của Giáo hội.
Ở đây, không đúng như vậy: ở đây không có tín hữu nào tự do tìm kiếm một cuộc đối thoại đạo đức giữa đức tin Công Giáo và tài sản văn hóa của chính họ. Đúng hơn, đó là sự áp đặt và, bởi một chế độ độc tài, việc thích ứng việc thực hành đức tin với chính sách tôn giáo do các nhà cầm quyền chính trị thiết lập.
Một trăm năm trước, từ ngày 15 tháng 5 đến ngày 12 tháng 6 năm 1924, Công đồng Thượng Hải đã được tổ chức, cuộc họp đầu tiên của tất cả các giám mục Trung Quốc (than ôi, lúc đó vẫn chưa có người Trung Quốc nào trong số đó).
Hội đồng (việc áp dụng thuật ngữ này thật thú vị) được triệu tập bởi đại biểu của Giáo hoàng Celso Costantini. Sau này đã được gửi đến Trung Quốc theo thông điệp Maximun Illud năm 1919, trong đó yêu cầu các cơ quan truyền giáo phải tiến hành theo con đường hội nhập văn hóa.
Một số nhà truyền giáo, trong đó có Bề trên Tổng quyền của PIME Paolo Manna (hiện đã được phong chân phước) đã lên án tính chất ngoại lai của Giáo Hội Công Giáo ở Trung Quốc. Năm 1926, sáu giám mục đầu tiên của Trung Quốc cuối cùng đã được tấn phong, và vài năm sau tại Bắc Kinh, Đức Costantini thành lập một trường dạy nghệ thuật sáng tạo Kitô giáo Trung Quốc.
Vì vậy, quá trình Hán hóa bắt đầu với sự chậm trễ nghiêm trọng. Và trong dịp kỷ niệm 100 năm Công đồng Thượng Hải, cần phải suy ngẫm, về mặt lịch sử và thần học, về những sự kiện này cũng như về những thách thức đối với tương lai đức tin ở Trung Quốc.
Điều chúng ta tin không thể chấp nhận được đó là sự kiểm soát của các cơ quan chính trị đối với các tín hữu Công Giáo – một sự kiểm soát mà họ muốn coi là sự Hán hóa – được biện minh một cách thuận tiện và mơ hồ nhân danh sự hội nhập văn hóa của Tin Mừng.
