Bối cảnh vấn đề
“Chúng tôi đồng ý rằng có sự bất đồng giữa chúng tôi. Và đó không phải là điều thích hợp”. Đức Cha Georg Baetzing, Giám Mục giáo phận Limburg, Chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Đức, đã tuyên bố như trên trong cuộc họp báo trưa ngày thứ Năm, 26/9/2022, sau khi kết thúc khóa họp mùa thu lần thứ 69 của các Giám Mục thuộc 27 giáo phận toàn quốc tại Fulda, cạnh mộ của thánh Bonifaxio, Tông đồ của dân tộc Đức.
Qua câu nói trên đây, Đức Cha Baetzing tóm tắt nội dung khóa họp và theo ngài, các Giám Mục Đức phản ánh một xã hội trong đó không phải mỗi người đều đồng ý với nhau.
Từ lâu nay, tình trạng chia rẽ giữa các Giám Mục Đức ngày càng rõ rệt, như kết quả của tiến trình gọi là “Con đường Công nghị” (Synodal Weg). Đây là một chương trình nhiều năm do Hội Đồng Giám Mục và Ủy ban trung ương giáo dân Công Giáo Đức đề xướng nhắm cải tổ Giáo Hội sau những vụ giáo sĩ lạm dụng tính dục trẻ vị thành niên trong những thập niên trước đây. Việc cải tổ bao gồm 4 lãnh vực, cũng là 4 diễn đàn của công nghị: cải tổ việc thực thi quyền bính trong Giáo Hội, cụ thể là dân chủ hóa; cải tổ vai trò của phụ nữ trong Giáo Hội, trong đó có việc cho phụ nữ chịu thánh chức; cải tổ luân lý tính dục của Giáo Hội cho hợp thời; và sau cùng là thay đổi luật độc thân giáo sĩ. Khóa họp toàn thể của Công nghị có tối đa là 230 đại biểu, đa số là giáo dân.
Trong khóa họp toàn thể thứ 4 của “Con đường Công nghị” Công Giáo Đức hồi đầu tháng 9 vừa qua, các đại biểu đã bỏ phiếu về 4 văn kiện chính, trong đó, Văn kiện thứ nhất về việc thay đổi luân lý tính dục của Công Giáo không được thông qua vì không hội đủ 2/3 số phiếu của các Giám Mục trong cuộc bỏ phiếu kín. Sau đó, ban lãnh đạo Công nghị, gồm các giáo dân và Giám Mục cấp tiến, đã quyết định phải bỏ phiếu công khai, kêu tên mỗi đại biểu, để họ bỏ phiếu thuận hay chống. Với biện pháp này, 3 văn kiện sau đó đều hội đủ số phiếu để thông qua. Nhiều Giám Mục không muốn bị dư luận phê phán, chống đối, nên đã bỏ phiếu thuận đối với các văn kiện đó, ví dụ như yêu cầu Tòa Thánh truyền chức thánh cho phụ nữ, để luật độc thân giáo sĩ được tùy ý, dân chủ hóa Giáo Hội.
Lập trường của Tòa Thánh
Lập trường của Tòa Thánh đối với hướng đi của Con đường Công nghị đã được Đức Tổng Giám Mục Nikola Eterovic, người Croatia, Sứ thần Tòa Thánh tại Đức, biểu lộ khi kêu gọi các Giám Mục nước này hiệp thông với Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ, tránh rơi vào thái độ “duy nghị viện” (parlamentarism) trong tiến trình Công nghị hiệp hành, và tôn trọng phương pháp bỏ phiếu kín của Giáo Hội để tôn trọng tự do của các Giám Mục.
Đức Sứ thần đưa ra lời kêu gọi trên đây trong buổi khai mạc khóa họp mùa thu của Hội Đồng Giám Mục Đức, chiều ngày 26/9. Ngài nhấn mạnh rằng “tính hiệp hành, tính đoàn thể và cộng đoàn tính của hàng Giám Mục là những thực tại bổ túc đặc tính của Giáo Hội Công Giáo”. Trong bối cảnh này, Đức Tổng Giám Mục Eterovic nhắc lại quan tâm của Đức Thánh Cha Phanxicô về con đường công nghị của Công Giáo Đức, theo đó, Giáo Hội Công Giáo tại Đức quá quan tâm tới các vấn đề cơ cấu, lo cải tổ các cơ cấu Giáo Hội, mà ít nghĩ đến việc loan báo sứ điệp Tin Mừng cứu độ.
Cụ thể, vị đại diện Tòa Thánh nhắc nhở cho các Giám Mục Đức rằng các cơ cấu mới và giáo huấn tại các giáo phận chỉ có thể được du nhập trong sự phù hợp với Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ, như thông cáo của Tòa Thánh gửi Hội Đồng Giám Mục Đức hồi tháng 7 năm nay. Cần phải duy trì sự hiệp nhất của các thành viên Giám mục đoàn với Đức Giám Mục Roma là Đức Thánh Cha.
Đức Tổng Giám Mục cũng nhắc nhở Hội Đồng Giám Mục Đức về truyền thống bỏ phiếu kín trong Thượng Hội Đồng Giám Mục hoặc các cuộc họp chính thức của Giáo Hội. Các ký giả báo chí không được tham dự, để các Giám Mục được tự do quyết định và không chịu sức ép từ bên ngoài hoặc của dư luận.
Hy vọng vượt thắng chia rẽ và hòa giải
Trong cuộc họp báo trưa ngày 26/9, Đức Cha Baetzing cho rằng sở dĩ có sự bất đồng của một số Giám Mục cũng như sự chống đối và phê bình từ phía Tòa Thánh là vì Đức Thánh Cha và các vị tại Tòa Thánh không được nghe trực tiếp những lý lẽ và nội dung của “Con đường Công nghị”. Nói khác đi, “Hình ảnh mà Đức Giáo Hoàng có về Con đường Công nghị không tương ứng với sự thật”.
Theo Đức Cha Baetzing, trong số những người chuẩn bị các cuộc gặp gỡ giữa các Giám Mục Đức với Đức Giáo Hoàng, có những người cấp tiến, và cũng có những người bảo thủ, họ có quyền trình bày những quan điểm của họ. Cụ thể Đức Cha nói: Như trong khóa họp đầu tháng 9 vừa qua của “Con đường Công nghị”, “không ai chờ mong các phụ nữ sẽ được làm linh mục trong vòng 5 năm tới đây. Nhưng chúng tôi trình bày những lý lẽ thần học vững chắc để bênh vực cho quyết định truyền chức Linh Mục cho phụ nữ và chúng tôi muốn trình bày các lý lẽ ấy cho Giáo Hội hoàn vũ”.
Với hy vọng đó, việc chuẩn bị cho cuộc “Visit ad Limina”, hành hương về Roma, viếng mộ hai thánh Tông đồ Phêrô và Phaolô, gặp các cơ quan trung ương Tòa Thánh và nhất là gặp Đức Thánh Cha, là một chủ đề chính trong khóa họp vừa qua của các Giám Mục Đức tại Fulda.
Chuyến viếng thăm Ad Limina lần trước đây của các Giám Mục Đức tại Roma là hồi tháng 11/2015.
Đức Cha Baetzing đã trình bày “chiến lược” của các Giám Mục Đức khi về Roma: sẽ có 11 cuộc gặp gỡ giữa các Giám Mục với các cơ quan Tòa Thánh, từ Phủ Quốc vụ khanh, tới các Bộ Giám Mục, Giáo lý đức tin, đại kết, dòng tu, phụng vụ và kỷ luật bí tích, và các cơ quan khác. Hội Đồng Giám Mục Đức sẽ bổ nhiệm người phát ngôn của mỗi nhóm trong các cuộc gặp gỡ đó. Chương trình sẽ có một điểm mới: “một hình thức mới, đó là các Giám Mục Đức chúng tôi sẽ ngồi cùng với Đức Giáo Hoàng và nhiều vị bộ trưởng, và một lần nữa sẽ có một cái nhìn khẩn trương về ‘Con đường Công nghị'”.
Đức Cha Chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Đức tuyên bố rất hy vọng Đức Thánh Cha Phanxicô sẽ tham dự các cuộc thảo luận và Đức Cha tỏ ra khó chịu khi có người cho rằng Đức Giáo Hoàng sẽ chống lại đề nghị này và chống “Con đường Công nghị”. Trong cuộc phỏng vấn ngày 26/9 vừa qua dành cho đài Phát thanh Bavavia (Bayerischer Rundfunk), Đức Cha Baetzing nhấn mạnh rằng “Nói cho cùng, chính Đức Giáo Hoàng là nhà đại cải tổ, vì thế không đúng khi nói Đức Giáo Hoàng là người chống lại ‘Con đường Công nghị'”.
Quan tâm của Đức Thánh Cha
Có lẽ Đức Cha Baetzing không để ý hoặc không đọc nội dung cuộc họp báo của Đức Thánh Cha Phanxicô trên máy bay chiều ngày 15/9 vừa qua khi từ Kazakhstan về Roma. Ngài ám chỉ đến vụ lá thư 19 trang ngài gửi Dân Chúa tại Đức về Con đường Công nghị nhưng ít được Con đường Công nghị và dư luận để ý đến và nói với một ký giả người Đức rằng: “Cách đây hai năm tôi đã viết lá thư gửi dân Chúa ở Đức, và đã có những mục tử công bố và đích thân phổ biến thư ấy cho từng người. Khi mục tử gần dân, thì họ nói: dân chúng cần phải biết xem Đức Giáo Hoàng nghĩ gì. Tôi nghĩ các mục tử phải tiến bước, nhưng nếu họ mất mùi chiên và chiên mất mùi của mục tử thì không tiến triển được. Tôi nói chung, chứ không phải chỉ nói về trường hợp Đức, nhiều lần người ta nghĩ đến cách thức đổi mới, làm cho việc mục vụ tân tiến hơn, nhưng điều đó phải luôn ở trong tay của một mục tử, chứ không phải trong tay các ‘chuyên gia về mục vụ’, họ đưa ra ý kiến ở đây và nói điều gì cần thực hiện tại đó… như vậy là không ổn. Chúa Giêsu đã thiết lập Giáo Hội với các mục tử, chứ không phải với những nhà lãnh đạo chính trị. Chúa đã lập Giáo Hội với những người ít học, 12 tông đồ là những người dốt hơn những người khác, thế mà Giáo Hội tiến triến vì đoàn chiên cảm thông với mục tử và mục tử cảm thông với đoàn chiên”.
Giuse Trần Đức Anh, O.P.
