Jonathan Liedl, trên National Catholic Register, ngày 4 tháng 4 năm 2024 cho rằng khi Vatican công bố một tài liệu về phẩm giá con người vào ngày 8 tháng 4 đề cập đến hệ tư tưởng phái tính, đây sẽ không phải là lần đầu tiên Rome đề cập đến chủ đề gây khó chịu này. Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã thường xuyên lên tiếng về hiện tượng này, vốn cho rằng danh tính của một người không phụ thuộc vào giới tính cơ thể của họ, gọi đó là “mối nguy hiểm xấu xí nhất trong thời đại chúng ta” chỉ mới tháng trước.
Nhưng vì tài liệu mới sẽ là đánh giá toàn diện đầu tiên về ý thức hệ phái tính do cơ quan giáo lý hàng đầu của Vatican công bố, nên đây có thể sẽ là sự can thiệp sâu rộng nhất từ trước đến nay, cung cấp hướng dẫn cho các giáo phận, thừa tác mục và cá nhân Công Giáo trên khắp thế giới.
Tuy nhiên, Dignitas Infinitas, như tên gọi của bản văn, cũng sẽ khác với những can thiệp đáng chú ý khác của Vatican về chủ đề này theo một cách then chốt khác: Nó có khả năng mang đầy đủ dấu ấn thần học của Đức Hồng Y Victor Manuel Fernández, được cho là kiến trúc sư trưởng của nó.
Kể từ khi trở thành Bộ trưởng Bộ Giáo lý Đức tin vào tháng 9 năm 2023, vị giáo phẩm người Argentina và là người bạn tâm giao lâu năm của Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã ghi dấu ấn của mình đối với giáo lý của Giáo hội thông qua một loạt các tài liệu giảng dạy và minh xác, mà một số người cho rằng đã phá bỏ sự thật tín lý để ủng hộ những ngoại lệ mục vụ.
Không có gì gây địa chấn mạnh bằng Fiducia Supplicans, tuyên bố gây tranh cãi vào tháng 12 năm 2023 cho phép các giáo sĩ ban phép lành ngoài phụng vụ cho các cặp tình dục đồng tính, gây ra hồ đồ và phản ứng dữ dội từ khắp nơi trên thế giới.
Với sự tập chú dự kiến đối với Dignitas Infinita về một chủ đề gây tranh cãi như ý thức hệ phái tính, cũng như các mối quan tâm khác như mang thai hộ và phẫu thuật chuyển đổi giới tính, đây có thể là tài liệu quan trọng nhất của Bộ Giáo lý Đức tin được ban hành trong nhiệm kỳ của Đức Hồng Y Fernández cho đến nay.
Và với thương hiệu thần học đặc biệt của Đức Hồng Y Fernández, thật đáng để xem xét trước về việc vị tổng trưởng Bộ Giáo lý Đức tin có thể ảnh hưởng như thế nào không những tới bản văn sắp tới mà còn cả tới việc Giáo hội xử lý ý thức hệ phái tính một cách rộng rãi hơn.
Các can thiệp trước đây
Nói rõ hơn, Đức Hồng Y Fernández đã không làm việc từ số không trong việc soạn thảo phản ứng của Vatican đối với sự mơ hồ về phái tính và bản sắc tình dục.
Trước hết, Đức Giáo Hoàng Phanxicô có thành tích lâu dài về việc chỉ trích hệ tư tưởng phái tính, điều mà ngài đã thực hiện trong các cuộc phỏng vấn và bài phát biểu, cũng như trong các tài liệu huấn quyền như Laudato Si và Amoris Laetitia. Chẳng hạn, trước đây, Đức Giáo Hoàng đã viết rằng “việc đánh giá cơ thể mình theo nữ tính hay nam tính của nó là điều cần thiết,” và nói rằng “đó không phải là một thái độ lành mạnh khi tìm cách ‘hủy bỏ sự khác biệt giới tính bởi vì nó không còn biết cách để đối đầu với nó.’”
Vatican cũng đã đề cập đến chủ đề này một cách cụ thể hơn, với việc Bộ Giáo dục Công Giáo (hiện là một phần của Bộ Văn hóa và Giáo dục) ban hành một tài liệu năm 2019 có tựa đề “Người nam và người nữ được Ngài tạo dựng nên” về “vấn đề lý thuyết phái tính trong giáo dục.” Tài liệu mô tả hệ tư tưởng phái tính như một “sự mất phương hướng nhân học” đã trở thành “một đặc điểm phổ biến trong bối cảnh văn hóa của chúng ta”, gây bất ổn cho gia đình và hủy bỏ sự khác biệt giữa nam giới và nữ giới.
Ngoài ra, Đức Hồng Y Fernández đã nói rằng Dignitas Infinita đã trải qua một quá trình tham vấn nghiêm ngặt và nhiều vòng với các thành viên Hồng Y của Bộ Giáo lý Đức tin – một điểm khác biệt đáng chú ý so với Fiducia Supplicans, việc công bố nó đã khiến ngay cả một số giáo sĩ cấp cao nhất trên thế giới phải trật đường rầy.
Một tài liệu chưa được công bố
Nhưng có lẽ dấu hiệu lớn nhất cho thấy Fernández sẽ để lại dấu ấn của mình trong tài liệu hệ tư tưởng phái tính của Bộ Giáo lý Đức tin theo một cách độc đáo là trước khi ngài đến Rome, Vatican đã chọn không đề cập đến chủ đề này một cách có ý nghĩa.
Đặc biệt, một tài liệu về các vấn đề bí tích và thực tiễn liên quan đến chủ trương chuyển phái tính do Bộ Giáo lý Đức tin lúc bấy giờ công bố vào năm 2018 được lưu hành trong các viên chức cấp cao của Vatican vào cuối năm đó, được cho là đã không được công bố.
Theo một bản dự thảo mà The Pillar có được, bản văn này đưa ra lời giải thích về cách hiểu của Công Giáo về bản sắc giới tính (được mô tả là “bao gồm các yếu tố thể chất, tâm lý và xã hội”, một đoạn văn mà một số chuyên gia Công Giáo đã cho National Catholic Register biết là có liên quan), và cũng cung cấp hướng dẫn thực tế về thừa tác vụ bí tích cho những người được xác định là chuyển phái.
Ví dụ, có thông tin cho rằng một người đã trải qua điều gọi là phẫu thuật xác định lại giới tính thì không thể kết hôn hợp pháp. Tương tự như vậy, một người đàn ông tự nhận mình là phụ nữ về mặt tâm lý sẽ không phù hợp với chức linh mục, trong khi một phụ nữ được xác định là đàn ông “không có khả năng lãnh nhận chức thánh một cách hợp lệ”.
Sau khi công bố tài liệu “Nam và Nữ Người đã tạo nên họ” vào năm 2019, có Giới truyền thông suy đoán rằng một tài liệu toàn diện hơn về hệ tư tưởng phái tính sẽ xuất phát từ Bộ giáo lý của Vatican, nhưng tài liệu này chưa bao giờ được công bố.
Không rõ tại sao Vatican chưa bao giờ công bố tài liệu của Bộ Giáo lý Đức tin về hệ tư tưởng phái tính – đặc biệt khi xem xét việc các giám mục và các nhà lãnh đạo Công Giáo khác trên khắp thế giới đã liên tục yêu cầu sự hướng dẫn của Bộ giáo lý của Giáo hội hoàn vũ về vấn đề phức tạp và gây tranh cãi này.
Trên thực tế, The Pillar đưa tin rằng lời hứa công bố một tài liệu về hệ tư tưởng phái tính ở bình diện hoàn vũ đã được sử dụng làm cơ sở để đưa ra một tài liệu giảng dạy do Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ biên soạn vào năm 2018, mặc dù kể từ đó hội đồng đã ban hành một tài liệu giáo lý tập chú hơn, ghi chú tín lý về điều gọi là phẫu thuật xác định lại giới tính, trong khi một số giám mục Mỹ đã đưa ra hướng dẫn giáo lý và mục vụ của riêng họ.
Bộ Giáo lý Đức tin của ĐHY Fernández
Nhưng có lẽ không có gì đáng ngạc nhiên khi một tài liệu giảng dạy quan trọng về một chủ đề gây tranh cãi đã không được Bộ Giáo lý Đức tin công bố trước nhiệm kỳ của Đức Hồng Y Fernández.
Trước tháng 7 năm 2023, Bộ giáo lý thực sự là một khía cạnh bên lề trong triều giáo hoàng của Đức Phanxicô. Sau mối quan hệ xung đột giữa Đức Giáo Hoàng và Đức Hồng Y Gerhard Müller, người từng giữ chức tổng trưởng sau khi được Giáo hoàng Bênêđictô XVI bổ nhiệm vào năm 2012 cho đến năm 2017, Đức Hồng Y Luis Ladaria đã phục vụ trong sáu năm tiếp theo, phần lớn trong vai trò người xử lý.
Tương đối ít điều được Bộ Giáo lý Đức tin công bố trong thời kỳ này, với một số tường trình cho rằng các nhân viên của văn phòng tín lý mâu thuẫn với Đức Giáo Hoàng, người đã lần lượt đặt văn phòng vào tình trạng đóng băng.
Nhưng tất cả đã thay đổi khi Hồng Y Fernández trở thành tổng trưởng vào mùa thu năm 2023 – và rõ ràng là ngay sau khi ngài được bổ nhiệm làm người kế vị Đức Hồng Y Ladaria vào tháng 7 năm 2023. Là cố vấn thần học lâu năm và người viết đàng sau Đức Giáo Hoàng Phanxicô, Hồng Y Fernández cho biết ngài được đưa đến Rome để bảo đảm rằng giáo huấn của Giáo hội sẽ được “biến đổi” theo các tiêu chuẩn của Huấn quyền gần đây – nghĩa là những điểm nhấn của vị giáo hoàng hiện tại. Đặc biệt, điều này có nghĩa là Tổng trưởng Bộ Giáo lý Đức tin ít đề cập đến việc thực thi các sai sót về giáo lý, mà tập trung nhiều hơn vào việc nâng cao “sự nhạy cảm mục vụ”, hạ thấp các tiêu chuẩn đạo đức tuyệt đối để ủng hộ việc đánh giá đạo đức theo từng trường hợp cụ thể.
Một số nhà phê bình, như linh mục thần học gia người Tây Ban Nha José Granados, đã viết rằng Đức Hồng Y Fernández đã nhấn mạnh quá mức “bối cảnh trực tiếp không thể tránh khỏi” của thần học, nghĩa là những hoàn cảnh cụ thể quan trọng hơn các nguyên tắc lý thuyết. Tương tự như vậy, nhà thần học Hoa Kỳ Larry Chapp đã nói rằng vị giáo phẩm người Argentina ưu tiên các yếu tố “chủ quan” hơn các yếu tố “khách quan” trong phân tích đạo đức, nâng cao một cách hiệu quả các mối quan tâm về tâm lý và xã hội lên trên các yếu tố tín lý “cứng ngắc”.
Sự nhấn mạnh về mục vụ của Đức Hồng Y Fernandez đã xuyên suốt hàng loạt tài liệu do Bộ Giáo lý Đức tin công bố kể từ tháng 7 – không chỉ giới hạn ở Fiducia Supplicans, mà bao gồm cả những câu trả lời cho những vấn đề mục vụ khó khăn, chẳng hạn như liệu những người được xác định là chuyển giới có thể làm cha mẹ đỡ đầu hay được rửa tội hay không.
Với mệnh lệnh của Đức Hồng Y Fernandez về cơ bản là làm thay đổi định hướng tín lý của Vatican, rất khó có khả năng Dignitas Infinita sẽ chỉ dựa trên công việc trước đây của Bộ Giáo lý Đức tin về hệ tư tưởng phái tính.
Trên thực tế, La Croix đã đưa tin vào ngày 5 tháng 3 rằng mặc dù một tài liệu về hệ tư tưởng phái tính đã được thực hiện trong 5 năm, nhưng Đức Hồng Y Fernández đã “sửa đổi nó hoàn toàn” và Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã “chỉ thị cụ thể cho ngài làm như vậy”.
Đã có tiền lệ cho loại động thái này, với việc Đức Hồng Y Fernández chỉ trích hướng dẫn năm 2021 của Bộ Giáo lý Đức tin cấm chúc phúc cho các cặp đồng tính vì nó thiếu “mùi Francisco”, và sau đó bỏ qua hướng dẫn nói trên một cách hiệu quả bằng cách ban hành Fiducia Supplicans.
Tác động của Infinita Dignitas
Vậy cách xử lý của Đức Hồng Y Fernández đối với hệ tư tưởng phái tính sẽ như thế nào?
Một mặt, trước những lời chỉ trích gay gắt của Đức Giáo Hoàng Phanxicô về hệ tư tưởng phái tính ở bình diện khái niệm, người ta mong đợi rằng nhân học truyền thống của Giáo hội sẽ được khẳng định trong Dignitas Infinita. Rốt cuộc, đây là những gì Đức Hồng Y Fernández đã làm trong Fiducia Supplicans, khẳng định giáo huấn của Giáo hội về bản chất của hôn nhân và tình dục.
Tuy nhiên, khi nói đến ứng dụng thực tế, tài liệu mới có thể lặp lại một trang từ bản văn chúc lành cho người đồng tính, vốn kêu gọi Giáo hội “tránh xa việc thực hành mục vụ của mình dựa trên bản chất cố định của một số sơ đồ tín lý hoặc kỷ luật nhất định. ” Do đó, một số câu hỏi khó và thực tế nhất liên quan đến lý thuyết phái tính – chẳng hạn như việc sử dụng các đại từ ưa thích không phản ảnh giới tính thực sự của ai đó hoặc việc sử dụng hormone để thay đổi đặc điểm giới tính của một người – có thể không được giải quyết hoặc trả lời trực tiếp, theo những cách mà, ít nhất đối với một số người, không rõ ràng nhất quán với các nguyên tắc tín lý.
Điều này thực sự dường như phản ảnh cách tiếp cận riêng của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, không chỉ bao gồm việc tiếp cận mục vụ với những người xác định là chuyển phái, mà còn bao gồm việc sử dụng ngôn ngữ không nhất quán với giới tính sinh học của một cá nhân, đồng thời đưa ra hết lời phê bình này đến lời phê bình khác về hệ tư tưởng phái tính như một khái niệm.
Dù thế nào đi nữa, mọi con mắt sẽ dõi theo vào thứ Hai để xem tài liệu do Đức Hồng Y Fernández viết sẽ đi theo hướng nào. Một số nhà quan sát sẽ chú ý xem Dignitas Infinita tác động như thế nào đến các sáng kiến khác đang diễn ra trong Giáo hội, chẳng hạn như các nhóm nghiên cứu Thượng hội đồng về Tính đồng nghị mới được thành lập gần đây, một trong số đó được giao nhiệm vụ “diễn giải lại” giáo huấn nhân học của Giáo hội.
Sau đó là Đức. Fiducia Supplicans được một số người hiểu là một nỗ lực nhằm xoa dịu Con đường Đồng nghị của Đức, vốn đang thúc đẩy các phép lành phụng vụ cho các cặp đồng tính. Người Đức cũng quan tâm tương tự đến việc kết hợp các nguyên tắc của hệ tư tưởng phái tính vào thực hành Công Giáo (ví dụ, cho phép phụ nữ xác định là nam giới theo đuổi chức linh mục hoặc thay đổi giới tính được liệt kê trong hồ sơ rửa tội của ai đó nếu họ “chuyển phái”). Dignitas Infinita sẽ phải nói gì với họ?
Điều đáng lưu ý là, trong bối cảnh phản đối Fiducia Supplicans, Đức Hồng Y Fernández gợi ý rằng tài liệu sắp ra mắt về hệ tư tưởng phái tính và phẩm giá con người, một cách rộng rãi hơn, sẽ được những người Công Giáo có tư tưởng bảo thủ hơn hoan nghênh. Tương phản với hướng dẫn chúc phúc đồng tính, ngài không mong Dignitas Infinita lại gây tranh cãi.
Nhưng Loup Desmond của La Croix đã viết rằng tài liệu ngày 8 tháng 4 có thể “gây ra nhiều làn sóng chấn động hơn trong toàn Giáo hội”.
