Trong tuần qua, Bộ Giáo Lý Đức Tin đã triệu tập Đức Tổng Giám Mục Carlo Maria Viganò và cáo buộc ngài tội ly giáo. Điều đáng buồn là Giáo Hội chúng ta đang bị phân hóa mãnh liệt, rất nhiều người lên tiếng bênh vực cho Đức Tổng Giám Mục, và cũng có rất nhiều người lên tiếng bênh vực Tòa Thánh. Một số lớn các quan sát viên cho rằng Tòa Thánh lẽ ra không nên mang Đức Tổng Giám Mục Viganò ra xử vì chỉ làm bùng lên những tranh cãi và chỉ trích lẫn nhau.
Francis X. Rocca, một tác giả có khuynh hướng bênh vực Tòa Thánh, cũng cho rằng không nên mang Đức Tổng Giám Mục ra xử làm gì. Ông vừa có bài nhận định nhan đề “Archbishop Viganò’s Astonishing Transformation from Vatican Insider to Alleged Schismatic”, nghĩa là “Sự chuyển đổi đáng kinh ngạc của Đức Tổng Giám Mục Viganò từ Người trong nội bộ Vatican thành Người bị cáo buộc ly giáo”.
Nguyên bản tiếng Anh có thể xem tại đây. Dưới đây là bản dịch toàn văn sang Việt Ngữ.
Chín năm trước, Đức Tổng Giám Mục Carlo Maria Viganò là Sứ thần Tòa Thánh tại Hoa Kỳ, làm việc với Tòa Bạch Ốc và Quốc hội để chuẩn bị cho chuyến thăm nước này của Đức Thánh Cha Phanxicô vào tháng 9 năm 2015.
Tuần này, Đức Tổng Giám Mục Viganò đang bị Bộ Giáo Lý Đức Tin của Vatican xét xử, bị cáo buộc kích động ly giáo – gây chia rẽ trong Giáo Hội Công Giáo – bằng cách phủ nhận tính hợp pháp của Đức Giáo Hoàng Phanxicô và bác bỏ Công đồng Vatican II. Ngài có thể phải đối mặt với những hình phạt có thể bao gồm vạ tuyệt thông và sa thải khỏi chức linh mục.
Sự biến đổi đáng kinh ngạc của vị tổng giám mục là một ví dụ cực đoan về sự phân cực đã bao trùm Giáo hội và xã hội rộng lớn hơn trong thập kỷ qua. Bất kể kết quả của phiên tòa xét xử ngài ra sao, những tranh cãi mà ngài đã khuấy động và bầu không khí bút chiến mà ngài thể hiện sẽ vẫn tồn tại trong tương lai gần như những thách thức lớn đối với sự hiệp nhất trong Giáo Hội Công Giáo.
Ngay cả trước khi đoạn tuyệt với Đức Thánh Cha Phanxicô, Đức Tổng Giám Mục Viganò đã được biết đến như một người có tính cách hiếu chiến, thẳng thắn một cách bất thường đối với một nhà ngoại giao chuyên nghiệp. Với tư cách là quan chức số 2 trong việc điều hành quốc gia Thành phố Vatican dưới thời Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI, ngài đã viết thư cho Đức Giáo Hoàng và Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh cáo buộc các quan chức Vatican khác tham nhũng và lạm dụng quyền lực. Ngài cũng cầu xin đừng cử ngài đến Washington với tư cách là Sứ thần Tòa Thánh, phàn nàn rằng việc tái bổ nhiệm là một nỗ lực của kẻ thù nhằm gạt ngài ra ngoài. Những bức thư đã gây xôn xao dư luận khi chúng được xuất bản vào năm 2012, khi ngài đã ở Mỹ.
Tuy nhiên, Đức Tổng Giám Mục Viganò vẫn vâng lời Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI và giữ chức vụ Sứ thần Tòa Thánh trong suốt thời gian còn lại của triều đại Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô và sau đó dưới thời Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Chuyến thăm Hoa Kỳ năm 2015 của ngài được nhiều người ca ngợi là một thành công, mặc dù đã có một vấn đề gây tranh cãi khi có thông tin tiết lộ rằng Đức Giáo Hoàng đã gặp Kim Davis một thời gian ngắn. Cô ấy là một quan chức bang Kentucky, người đã bị bỏ tù vì từ chối ký giấy phép cho những kết hiệp đồng tính. Phát ngôn nhân của Vatican sau đó nói rằng sứ thần đã sắp xếp cuộc gặp mà không nói rõ ý nghĩa của nó với Đức Thánh Cha.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã chấp nhận đơn từ chức của Đức Tổng Giám Mục Vigano vào năm sau, ngay sau khi Đức Tổng Giám Mục đệ đơn ở tuổi 75 theo luật định. Vị Cựu Sứ thần Tòa Thánh này đã nghỉ hưu và không xuất hiện trước công chúng.
Ít ai có thể đoán trước được rằng ngài sẽ trở lại một cách nổi bật. Vào tháng 8 năm 2018, ngài đã công bố một lá thư dài cáo buộc Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã bỏ qua hồ sơ về hành vi sai trái tình dục của Hồng Y Theodore McCarrick, phớt lờ những hạn chế do Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô đặt ra đối với McCarrick và phong ông trở thành cố vấn quan trọng, đặc biệt là liên quan đến việc lựa chọn các giám mục Hoa Kỳ. Đức Tổng Giám Mục Viganò kêu gọi Đức Thánh Cha Phanxicô từ chức ngay lập tức.
Cuộc tấn công nhằm vào Đức Giáo Hoàng bởi một cựu Sứ thần Tòa Thánh đã làm nổi bật và làm trầm trọng thêm những căng thẳng trong Giáo hội, đặc biệt là giữa Rôma và hội đồng giám mục Hoa Kỳ.
Trong những ngày sau khi bức thư của Tổng Giám mục Vigano được công bố, một số giám mục Hoa Kỳ đã công khai đứng hẳn về phía Đức Tổng Giám Mục Carlo Maria Viganò hoặc kêu gọi một cuộc điều tra về những tuyên bố của ngài liên quan đến Đức Giáo Hoàng. Chủ tịch Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ lúc bấy giờ, Đức Hồng Y Daniel DiNardo Địa phận Galveston-Houston, cho biết bức thư đã nêu ra những câu hỏi “xứng đáng có những câu trả lời có tính kết luận và dựa trên bằng chứng”.
Vụ Đức Tổng Giám Mục Viganò hóa ra là một trong nhiều vấn đề khiến mối quan hệ giữa Hội đồng Giám mục Công Giáo Hoa Kỳ và Vatican trở nên căng thẳng trong suốt triều đại giáo hoàng hiện tại. Các câu hỏi khác bao gồm làm thế nào để giải quyết các cáo buộc lạm dụng tình dục hoặc che đậy của các giám mục, liệu có nên từ chối cho các chính trị gia Công Giáo như Tổng thống Biden, người ủng hộ việc hợp pháp hóa việc phá thai, được rước lễ hay không, và việc cần phải nhấn mạnh đến mức nào các vấn đề Đức Giáo Hoàng thường đề cập đến như công bằng xã hội, kinh tế và môi trường so với việc phản đối phá thai.
Vatican cuối cùng đã công bố một báo cáo cho thấy Đức Thánh Cha Phanxicô và hai vị tiền nhiệm của ngài đều đã thất bại trong việc kỷ luật McCarrick, người vào năm 2019 đã trở thành vị Hồng Y đầu tiên trong thời hiện đại bị cách chức linh mục, sau khi một phiên tòa ở Vatican kết luận ngài phạm tội lạm dụng tình dục trẻ vị thành niên và hành vi sai trái về tình dục với người lớn. McCarrick đã phủ nhận hành vi sai trái.
Đức Tổng Giám Mục Viganò tiếp tục lên tiếng về một loạt mối quan tâm ngày càng rộng lớn hơn. Vào năm 2020, ngài đã viết một bức thư ngỏ cho Tổng thống lúc bấy giờ là Donald Trump ca ngợi khả năng lãnh đạo của ông trong bối cảnh đại dịch COVID-19 và các cuộc biểu tình sau vụ sát hại George Floyd, đồng thời tuyên bố rằng tình trạng bất ổn xã hội đang được dàn dựng bởi một tầng lớp âm mưu. Bức thư, trong đó có một dòng tweet cảm ơn từ Tổng thống Trump, đã liên kết rõ ràng những tranh cãi trong Giáo hội với các cuộc tranh luận chính trị thế tục. “ Trong xã hội, đang có những mưu toan kinh khủng, và cũng có một giáo hội phản bội nghĩa vụ của mình một cách sâu sắc và từ bỏ những cam kết đúng đắn trước Thiên Chúa”, Đức Tổng Giám Mục Viganò viết.
Tuần này, khi công bố phiên tòa xét xử tội ly giáo ở Vatican, Đức Tổng Giám Mục đã công bố một tuyên bố dài kết nối những gì ngài mô tả là chương trình nghị sự của Đức Thánh Cha Phanxicô với chương trình nghị sự của ý thức hệ thế tục về “chủ nghĩa toàn cầu”. Ngài cáo buộc Đức Giáo Hoàng thúc đẩy việc nhập cư không được kiểm soát, các ý thức hệ LGBTQ+ và các chương trình nghị sự về môi trường, gắn kết Giáo hội với Diễn đàn Kinh tế Thế giới và phớt lờ cuộc đàn áp người Công Giáo ở Trung Quốc và các nơi khác.
“Bergoglio đối với Giáo hội cũng giống như các nhà lãnh đạo thế giới khác đối với quốc gia của họ: họ là những kẻ phản bội, những kẻ lật đổ và những kẻ thủ tiêu cuối cùng của xã hội truyền thống”, Đức Tổng Giám Mục Viganò viết, khi đề cập đến Giáo hoàng bằng họ của ngài.
Nếu không có gì khác, bản cáo trạng của Đức Tổng Giám Mục rất hữu ích như một minh họa cho thấy các cuộc tranh cãi trong Giáo hội hiện giao thoa và hội tụ với các cuộc tranh luận về chính trị thế tục như thế nào.
Trong tuyên bố của mình, trong đó ngài hoan nghênh những cáo buộc của Vatican chống lại ngài như một “lý do danh dự”, Đức Tổng Giám Mục Viganò tự ví mình với cố Tổng Giám mục Marcel Lefebvre, người sáng lập nhóm theo chủ nghĩa truyền thống ly khai Huynh Đoàn Thánh Piô 10 người đã bị vạ tuyệt thông về việc tấn phong giám mục mà không có sự chấp thuận của Rôma.
Thật khó để tưởng tượng rằng những người theo Đức Tổng Giám Mục Viganò có thể nhiều hơn một phần nhỏ trong số 600.000 giáo dân mà Huynh Đoàn Thánh Piô 10 cho biết sẽ tham dự phụng vụ mỗi ngày Chúa Nhật theo nghi thức của Huynh Đoàn. Vị cựu sứ thần là một người thích tranh cãi, không phải là người sáng lập một phong trào. Tuy nhiên, thông điệp mang tính kích động của ngài đã đến được với hàng triệu người, một phần nhờ vào sức mạnh của mạng xã hội và bầu không khí đầy biến động của diễn ngôn công khai hiện nay.
Lịch sử Giáo hội đầy rẫy những ví dụ về cuộc bút chiến thậm chí còn khốc liệt hơn cả của Tổng Giám mục Viganò. Nhưng tốc độ và phạm vi tiếp cận của các phương tiện truyền thông ngày nay tất nhiên là chưa từng có. Từ giờ trở đi Vatican sẽ phải đối mặt với thực tế này, cho dù Đức Giáo Hoàng là ai và bất kỳ sự bất mãn nào mà ngài phải giải quyết là gì.
