Sự chia rẽ sâu sắc về tiến trình công nghị đang nổi lên ở Đức và Thụy Sĩ. Hôm 21 tháng 7, ngay trước khi Đức Giáo Hoàng lên đường tới Canada, Vatican đã công bố một tuyên bố ngắn gọn cảnh báo sáng kiến “Tiến Trình Công Nghị” của Đức rằng nó không có quyền thay đổi giáo huấn của Giáo Hội hoặc giới thiệu các cấu trúc mới, và đó là một mối đe dọa đến sự hôn nhân của Giáo Hội.
Tuyên bố ngắn gọn, không có chữ ký của Vatican đã được loan tải rầm rộ trên cả các phương tiện truyền thông thế tục ở Đức trong vòng vài giờ sau khi được công bố. Các phản ứng ở Đức và Thụy Sĩ cho thấy có sự chia rẽ sâu sắc về các vấn đề do Tiến Trình Công Nghị gây ra.
Chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Đức, Giám mục Georg Bätzing và chủ tịch Ủy ban Trung ương của những người Công Giáo Đức, Irme Stetter-Karp, đã bác bỏ mạnh mẽ ý kiến cho rằng “tiến trình công nghị” của Đức đang lên kế hoạch cải cách dẫn đến một cuộc ly giáo và đã chỉ ra rằng các chủ đề như luân lý tình dục của Giáo Hội, đời sống độc thân của các linh mục và vai trò của phụ nữ trong Giáo Hội đã được thảo luận ở nhiều quốc gia khác ngoài Đức. Một số nhà thần học nổi tiếng của Đức và Thụy Sĩ đã ủng hộ họ.
Tuyên bố của Vatican trên hết là một “cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm thái quá”, tổng thư ký của Hội Đồng Giám Mục Thụy Sĩ, Daniel Kosch, một nhà quan sát đường lối của Thượng hội đồng Đức, đã chỉ ra trong một bài báo dành cho khách mời của hãng thông tấn Công Giáo Thụy Sĩ, kath.ch. “Không có đại diện nào của Tòa thánh nhận bất kỳ trách nhiệm cá nhân nào về tuyên bố này. Sự ẩn danh này khiến đối thoại không thể thực hiện được và do đó không phù hợp với tính đồng nghị của Giáo Hội.”
Luật sư Bernhard Anuth của Canon ở Tübingen phản bác lại và cho rằng Tuyên bố của Vatican “chỉ đơn thuần làm rõ” những gì đã được quy định trong các quy chế của Tiến trình công nghị Đức. Ông nhấn mạnh rằng “rất nhiều bình luận của các thành viên nổi tiếng của Tiến Trình Công Nghị Đức có thể, đã và đang được hiểu như thể luật Giáo Hội thực sự đang được thay đổi bởi những người không có thẩm quyền. Chỉ hai ngày trước khi tuyên bố của Vatican được công bố, Marc Frings, tổng thư ký của “Tiến Trình Công Nghị”, đã kêu gọi “điều chỉnh lại” giáo huấn của Giáo Hội Công Giáo về đồng tính.”Tiến Trình Công Nghị Đức là một tiến trình có chủ ý chống lại Giáo lý Công Giáo hiện hành vốn đã chỉ trích và miệt thị đồng tính từ giữa những năm 70 và vẫn miệt thị hoạt động đồng tính là tội lỗi”, Frings viết.
Trong số ít các giám mục Đức đã bình luận có Đức Cha Bertram Meier của Augsburg, người chịu trách nhiệm về các vấn đề thế giới trong hội đồng giám mục Đức. Ngài hoan nghênh tuyên bố của Vatican. “Tuyên bố này cho thấy rằng Rôma quan tâm đến những gì xảy ra ở Đức. Hiện tại, nguy cơ đối với sự thống nhất của Giáo Hội là rất nguy hiểm”.
Đức Cha Rudolf Voderholzer của Regensburg nói rằng ngài rất biết ơn về tuyên bố “làm sáng tỏ”. Ngài tuyên bố: “Bây giờ là thời điểm cuối cùng để cùng với Đức Giáo Hoàng đi theo con đường thượng hội đồng và điều đó có nghĩa là lắng nghe, thảo luận và cầu nguyện trên cơ sở giáo lý Công Giáo chứ không phải với mục đích thay đổi nó”
