John L. Allen Jr.,ngày 10 tháng 12 năm 2023, có bài viết về tin đồn Đức Phanxicô sẽ thay đổi nội qui bầu Giáo Hoàng với ý hướng cho phép giáo dân tham dự hoặc trước hoặc ngay trong diễn trình bỏ phiếu.
Theo Allen, H.L. Mencken từng có câu nói nổi tiếng rằng tình yêu cũng giống như chiến tranh, dễ bắt đầu nhưng rất khó dừng lại. Nếu Mencken thực hiện công việc báo chí của mình trong thời đại Internet, ông ấy có thể đã thêm tin đồn vào danh sách đó, những tin đồn ngày nay nổi tiếng là dễ dàng được đưa vào lưu hành và hầu như không thể dập tắt một khi chúng ở trong thinh không kỹ thuật số.
Điều đó có thể giúp giải thích tại sao, mặc dù có hai sự phủ nhận riêng biệt về cường độ ngày càng gia tăng, vẫn tiếp tục có đồ đoán rằng Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã giao nhiệm vụ cho một Hồng Y kỳ cựu người Ý và luật sư giáo luật chuẩn bị thay đổi các quy tắc điều hành cuộc bầu cử giáo hoàng tiếp theo, bao gồm cả khả thể có sự tham gia của giáo dân, trước hoặc ngay cả trong việc bỏ phiếu.
Hôm thứ Sáu, nhà báo kỳ cựu người Ý Massimo Franco đã đăng một bài tiểu luận trên tờ báo quốc gia, Corriere della Sera, với tiêu đề đầy khiêu khích, “Tài liệu ma quái ‘thay đổi’ Mật nghị viện: Những lời phủ nhận và căng thẳng. Giả thuyết về một cuộc tấn công chống lại Đức Giáo Hoàng Phanxicô.”
Franco dẫn lời Đức Hồng Y Gianfranco Ghirlanda, chuyên gia giáo luật có tên tuổi liên quan đến những tin đồn về những thay đổi trong mật nghị, về cơ bản đã đưa ra một lời phủ nhận thẳng thừng: “Việc tôi đang chuẩn bị một tài liệu về mật nghị là dối trá,” vị Hồng Y 81 tuổi nói thế. “Việc tôi gặp Đức Giáo Hoàng để thảo luận về vấn đề này là sai sự thật. Thực tế là tôi không biết gì cả và cũng chưa bao giờ được hỏi ý kiến. Tôi không liên quan. Nếu có thứ gì đó đang được chuẩn bị ở nơi khác thì tôi không biết.”
Lưu ý rằng các báo cáo ban đầu đến từ hai trang tin tức Công Giáo bảo thủ của Mỹ, Franco coi tình huống này là một phản ảnh khác về một giáo hội phân cực. Ông trích dẫn một nhân vật giấu tên mà ông mô tả là “rất thân thiết với Đức Phanxicô”, người đã tố cáo những tin đồn là “sự thiếu trung thực của bất cứ ai đưa ra những lời dối trá như vậy nhằm làm mất uy tín của Đức Thánh Cha”, coi đó là “hành động của Kẻ ác muốn chia rẽ Giáo Hội với những lời dối trá.”
Như Franco đã lưu ý một cách đúng đắn, trong lập luận của người Công Giáo, việc cầu khẩn ma quỷ [kẻ ác] tương đương với việc phát ra âm thanh báo động lớn nhất mà bạn có.
Mặc dù không nghi ngờ gì rằng có sự chia rẽ sâu sắc trong Công Giáo, nhưng điều chưa rõ ràng ngay lập tức là làm thế nào những báo cáo này, cụ thể là, sẽ dẫn đến một cuộc “tấn công” vào Đức Phanxicô, vì, nếu có, chúng dường như khiến những người ngưỡng mộ nhiệt thành nhất của ngài vui mừng.
Rốt cuộc, họ không gợi ý bất cứ hành vi tham nhũng, lạm dụng quyền lực hay dị giáo tín lý nào, và về mặt chính trị mà nói, nhận thức rằng Đức Phanxicô có thể đang cân nhắc việc lôi kéo giáo dân vào tiến trình mật nghị bầu Giáo Hoàng – gần như bất kể điều gì cuối cùng xảy ra – có thể giúp ích cho giáo hoàng ít nhất cũng bằng với việc nó gây thương tổn.
Nói cách khác, nếu đây là một cuộc tấn công thì nó có vẻ khá chệch mục tiêu.
Trong khi chúng ta chờ xem mọi thứ diễn ra như thế nào, có ba bối cảnh khác đáng lưu ý.
Đầu tiên, như Allen đã lưu ý trước đây, ở một khía cạnh nào đó, điều đáng ngạc nhiên là Đức Phanxicô vẫn chưa ban hành một bộ quy tắc mật nghị mới. Ba trong số bốn vị tiền nhiệm của ngài đã ban hành các quy định riêng của họ về việc bầu cử giáo hoàng, và lý do duy nhất khiến Giáo hoàng Gioan Phaolô I không làm như vậy là vì ngài không ở đủ lâu trong chức vụ. Chúng ta biết ngài dự định làm như vậy, bởi vì ngài đã thảo luận vấn đề này với nhà báo người Ý Gian Franco Svidercoschi, bao gồm cả khả thể đưa các chủ tịch hội đồng giám mục vào số các cử tri.
(Franco thực sự đã trích dẫn bài viết của Crux trong đó Allen đã đưa ra quan điểm đó, đồng thời nói thêm rằng “tin rằng những tiền lệ này đủ để ngăn chặn các cuộc tấn công chỉ là ảo tưởng,” và tất nhiên là ông ấy đúng – trong Giáo hội, cũng như mọi nơi khác, các sự kiện hiếm khi cản trở một cuộc chiến đấu tốt.)
Thứ hai, nếu Đức Phanxicô ra sắc lệnh rằng những người không phải là Hồng Y có thể tham gia vào cuộc bầu cử giáo hoàng tiếp theo, thì điều đó có thể bị coi là một vấn đề lớn, nhưng không hẳn chưa từng có chuyện này.
Chúng ta có thể bắt đầu với thực tế là việc sử dụng thuật ngữ “Hồng Y” đầu tiên để chỉ một giáo sĩ của thành phố Rome có từ thế kỷ thứ sáu, điều đó có nghĩa là các Hồng Y không có vai trò gì trong việc lựa chọn giáo hoàng trong ít nhất 500 năm. Mãi đến năm 1059, cơ quan bầu cử mới chỉ giới hạn ở các Hồng Y, và thậm chí sau đó, những người không phải Hồng Y thỉnh thoảng cũng đã bỏ phiếu.
Thí dụ, vào năm 1417, một mật nghị đã diễn ra trong Công đồng Constance nhằm hàn gắn một cuộc ly giáo liên quan đến ba đối thủ tranh giành chức giáo hoàng. Để tạo ra một kết quả rõ ràng mà mọi người đều có thể đồng ý, cơ quan bầu cử bao gồm 23 Hồng Y và 30 đại diện của năm quốc gia có đại diện tại hội đồng, đó là Anh, Pháp, Đức, Ý và Tây Ban Nha.
Những đại biểu không phải Hồng Y đó là các giáo sĩ, bao gồm các giám mục, bề trên tôn giáo và phó tế, mặc dù một số phó tế đó về cơ bản là những chức vụ danh dự, hoạt động như thành viên của xã hội giáo dân, chẳng hạn như luật sư, chính trị gia và giáo sư đại học.
(Như chú thích cuối trang, một trong những đại biểu đại diện cho Ý là Pandolfo Malatesta, lúc đó là phó tế từ Bologna. Ông cũng là họ hàng của Sigismondo Pandolfo Malatesta, một người cai trị thành Rimini, người sẽ trở thành nạn nhân duy nhất trong lịch sử Giáo hội của một “cuộc phong thánh trong địa ngục”, có nghĩa là một lời tuyên bố không thể sai lầm của một giáo hoàng rằng một linh hồn sẽ phải xuống địa ngục. Tuy nhiên, đó là một câu chuyện dành cho lúc khác.)
Kết quả là vào năm 1417, các Hồng Y không những không có độc quyền bầu chọn giáo hoàng mà thậm chí họ còn không chiếm đa số. Vì vậy, đừng nói rằng nó chưa từng xảy ra trước đây.
Về việc giáo dân tham gia mật nghị, cần nhắc lại rằng trong những thế kỷ đầu của Giáo hội, tất cả các giám mục, kể cả Giám mục Rôma, đều được lựa chọn bởi sự đồng thuận của hàng giáo sĩ và giáo dân trong giáo phận.
Theo thời gian, thông lệ đó đã thay đổi, nhưng ngay cả trong những thời đại sau này, các quốc vương thế tục ở châu Âu vẫn tuyên bố (và thực hiện) quyền phủ quyết các ứng cử viên giáo hoàng, quyền này được gọi là Jus exclussivae[quyền loại trừ].
Mặc dù quyền đó chưa bao giờ được chính thức công nhận trong luật của Giáo hội, và trong nhiều thế kỷ, nhiều giáo hoàng đã ban hành các sắc lệnh tìm cách hạn chế hoặc bãi bỏ nó, “quyền loại trừ” vẫn tiếp tục được sử dụng cho đến đầu thế kỷ 20, khi Hoàng đế Franz Joseph của xứ Wales Áo đã ngăn chặn thành công cuộc bầu cử Hồng Y người Ý Mariano Rampolla vào năm 1903, trong một mật nghị bầu chọn Hồng Y Giuseppe Sarto làm Giáo hoàng Piô X.
Nói cách khác, khó có chuyện giáo dân chưa bao giờ có tiếng nói trong việc lựa chọn giáo hoàng, ngay cả khi giáo dân tham gia gần đây nhất thuộc loại khá hiếm.
Tóm lại: Có thể Đức Giáo Hoàng Phanxicô đang dự tính thay đổi các quy định của mật nghị bầu Giáo Hoàng, có thể không. (Mặc dù nếu đúng như vậy thì rõ ràng ngài không thảo luận vấn đề đó với Đức Hồng Y Ghirlanda.)
Nhưng ngay cả khi chúng ta coi các báo cáo gần đây hoàn toàn theo giá trị bề ngoài, thì không có báo cáo nào trong số đó thực sự mới lạ – bởi vì với một Giáo hội có hơn 2,000 năm lịch sử, hầu như mọi thứ và điều ngược lại đều đã xảy ra ít nhất một lần.
