Một thế giới xung đột
Đức Tổng Giám Mục Paul Gallagher là Bộ Trưởng Ngoại Giao Tòa Thánh về quan hệ với các quốc gia trong bảy năm rưỡi qua. Ngài đã có cuộc phỏng vấn với phóng viên Gerard O’Connell của tờ American Magazine của Dòng Tên tại Vatican, trong đó ngài nói về tình hình địa chính trị trên thế giới, cuộc chiến ở Ukraine và quan hệ giữa Nga và Vatican.
Ngài cũng thảo luận về thỏa thuận tạm thời của Tòa Thánh với Trung Quốc về việc đề cử giám mục, việc Đức Hồng Y Giuse Trần Nhật Quân bị bắt, mối quan tâm của Vatican về tình hình ở Thánh Địa, quan hệ giữa Tòa Thánh và Hoa Kỳ, việc Tòa Thánh gia nhập Liên Hiệp Quốc, công ước về biến đổi khí hậu, chuyến thăm của Đức Giáo Hoàng đến Canada và các chuyến thăm có thể của Đức Giáo Hoàng tới các nước khác. Ngài kết luận bằng cách mô tả những phát triển mà ngài muốn thấy trên thế giới trong vòng hai đến ba năm tới.
Phát biểu về vị trí thuận lợi của mình tại Vatican và các cuộc gặp trong nhiều năm với các nguyên thủ quốc gia, các bộ trưởng chính phủ cấp cao và các nhà lãnh đạo tôn giáo từ khắp các châu lục, Đức Tổng Giám Mục Gallagher bày tỏ quan ngại sâu sắc trước những xung đột và phân cực ở các quốc gia trên toàn cầu. “Chúng ta đang gặp phải một tình huống rất nguy hiểm trên toàn thế giới, và mọi thứ sẽ nhanh chóng tồi tệ hơn nữa trong một thế giới xung đột”. Ngài nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết “làm cho các thể chế đa phương của chúng ta hoạt động tốt hơn” và ủng hộ sự can dự mạnh mẽ ở cấp độ chính trị, ngoại giao và Giáo Hội để “hàn gắn” các xung đột.
Ngài nói về cuộc chiến ở Ukraine và chuyến thăm gần đây của ngài tới quốc gia đó, cũng như mối quan hệ giữa Vatican và Điện Cẩm Linh. Ngài nói: “Rất khó để nhìn thấy một giải pháp trong tương lai, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải giữ cho hy vọng đối thoại và thương lượng tồn tại”. Ngài xác nhận rằng Đức Giáo Hoàng dự định đến thăm Kyiv, có lẽ sớm nhất là vào tháng Tám.
Là Bộ Trưởng Ngoại Giao Tòa Thánh kể từ tháng 11 năm 2014, Đức Tổng Giám Mục đã có được một cái nhìn tổng thể đặc biệt về tình hình trên toàn cầu. Đức Tổng Giám Mục đọc thấy tình hình địa chính trị trên thế giới hiện nay như thế nào?
Tôi nghĩ đó là một tình huống xung đột và phân cực chưa từng có. Quay trở lại với phát biểu ban đầu của Đức Giáo Hoàng rằng chúng ta đang trải qua “Chiến tranh thế giới thứ ba”, mọi người đều nghĩ rằng ngài đang nói những điều vô nghĩa hoặc ít nhất là rất thiếu thận trọng, nhưng tất cả đều được chứng minh là đúng. Một ngày nọ, tôi đã nói chuyện với một nhóm nữ tu, và chúng tôi đã chụp bốn bản đồ của các vùng khác nhau trên thế giới. Tôi đã lược qua các quốc gia với họ, và thật ngạc nhiên là hầu như khắp mọi nơi trên thế giới đều có một số hình thức xung đột; có thể không phải là một cuộc chiến tranh, nhưng nó có thể là sự phân cực xã hội hoặc xung đột giữa các hệ thống chính trị khác nhau trong một quốc gia.
Nhưng, chắc chắn, điều đáng lo ngại nhất, mối nguy hiểm thực sự là bạn có các trung tâm xung đột trên khắp thế giới, và có nguy cơ bạn bị lây nhiễm chéo và tất cả các dấu chấm đột nhiên kết hợp với nhau, và chúng ta thấy mình trong một thế giới xung đột, không chỉ khu vực hay quốc gia và lục địa, mà là một thế giới xung đột. Tôi nghĩ đó là thực tế ngày nay. Tôi nghĩ rằng đó là những gì chúng ta phải làm, cho dù chúng ta đang làm việc ở cấp độ chính trị hay cấp độ ngoại giao hay cấp độ Giáo Hội, chúng ta phải nhận ra thực tế của cuộc xung đột này và cố gắng hàn gắn nó.
Thưa Đức Tổng Giám Mục: Đức Giáo Hoàng đã nói rằng chúng ta đã có Chiến tranh thế giới thứ ba một cách thực tế. Có phải như vậy không?
Tôi không nghĩ rằng chúng ta đã chính thức có Thế chiến ba bởi vì để có một cuộc chiến, bạn phải tuyên chiến. Nhưng chắc chắn rằng chúng ta đang gặp phải một tình huống rất nguy hiểm trên toàn thế giới, và như chúng ta đã biết, chỉ trong một thời gian ngắn chúng ta sẽ chứng kiến mọi thứ thậm chí còn tồi tệ hơn. Vì vậy, tôi nghĩ chúng ta phải làm việc ngay bây giờ, không chỉ nói thôi, vì nếu mọi thứ trở nên tồi tệ hơn trong một vài năm tới, có lẽ chúng ta phải làm điều gì đó.”
Chúng ta phải cố gắng làm cho các thể chế đa quốc gia, đa phương của chúng ta hoạt động tốt hơn. Chúng ta phải cố gắng để Liên Hiệp Quốc quyết tâm đối mặt và giải quyết một số vấn đề trên thế giới. Và nếu cần thiết, có thể các thể chế này phải được cải tổ. Ví dụ, ở Âu Châu, Tổ chức An ninh và Hợp tác ít nhiều bị tê liệt. Tôi nghĩ, chúng ta phải làm việc này, theo một cách nào đó, làm cho chúng hiệu quả và chủ động hơn.
Đức Tổng Giám Mục có đồng ý rằng chủ nghĩa đa phương đã sụp đổ ở một mức độ lớn trong bảy năm rưỡi kể từ khi ngài trở thành Bộ Trưởng Ngoại Giao Tòa Thánh không?
Sụp đổ không phải là từ đúng, nhưng tôi nghĩ nó đã bị suy nhược nghiêm trọng. Ít nhất, chúng ta vẫn có các tổ chức, chúng ta vẫn có một số thiện chí; nhưng, vâng, thế giới có thể đã không được phục vụ tốt bởi các tổ chức này. Đức Giáo Hoàng, tuy nhiên, rất cam kết với chủ nghĩa đa phương. Ngài tin tưởng vào hệ thống đa phương, ngay cả khi, theo tôi, ngài tin tưởng vào một hệ thống đa phương được cải cách và đổi mới, đáp ứng tốt hơn với những thách thức của thế kỷ 21.
Mọi người luôn nói về các tổ chức dựa trên quy tắc, nhưng, rõ ràng, mọi người đã trở thành chọn lọc với các quy luật: Tôi tuân theo các quy luật nếu nó phù hợp với tôi; nếu không, tôi không tuân thủ. Và điều này rất nguy hiểm. Thật không may, trong bảy năm rưỡi này, nơi tôi đã làm việc, mặc dù nhiều thứ đã tiến triển ở một số phương diện, nhưng đồng thời, nói chung, quan hệ quốc tế đang có một cuộc khủng hoảng sâu sắc. Bằng cách nhận ra cuộc khủng hoảng và quay trở lại ý nghĩa cũ của khủng hoảng, chúng ta phải nắm bắt những cơ hội mà cuộc khủng hoảng hiện tại mang lại, chúng ta cố gắng hết sức để thực hiện các cải tiến và làm cho mọi thứ hoạt động hiệu quả.
Tình hình Ukraine
Thưa Đức Tổng Giám Mục, ngài đã đến thăm Ukraine vào tháng Năm. Ngài đã học được điều gì từ chuyến thăm đến đất nước chưa từng biết trước đó?
Đó là lần đầu tiên tôi đến Ukraine, và tôi đã học được rất nhiều điều. Tôi đã học được rất nhiều điều về nhà nước Ukraine. Tôi đã học được rất nhiều về Giáo Hội và tôn giáo ở Ukraine. Nhưng, rõ ràng, tôi đã đến thăm Ukraine trong bối cảnh chiến tranh và xâm lược, và ở đó, điều tôi nghĩ rằng tôi học được là sự kiên cường của người dân, lòng dũng cảm của họ. Nhưng tôi cũng đã biết về mức độ đau khổ ở đó. Tôi đã ở những nơi khác, nơi có bạo lực và xung đột và chết chóc.
Nhưng ở đó, mặc dù cá nhân tôi không nhìn thấy một số điều được mô tả là đã xảy ra ở Ukraine trong những tháng này, tôi đã đến một số nơi mà những điều đó đã xảy ra và thấy mức độ tàn phá ở Irpin và điều hiển nhiên là tình trạng đau thương của thị trấn Bucha, nơi chúng tôi đến thăm nơi chôn cất các thi thể và tham quan triển lãm ảnh trong nhà thờ Chính thống giáo ở đó. Điều khiến tôi kinh ngạc nhất khi đi vào các tòa nhà chính phủ, tất cả đều bị mất điện, và người dân đang sống ở tầng dưới của các tòa nhà với đèn và lối đi rất thô sơ, và mọi thứ được bảo vệ bằng bao cát. Có nhiều điều để trải nghiệm. Và sau đó tôi cho rằng từ kinh nghiệm đó, tôi học hỏi được nhiều thứ.
Thưa Đức Tổng Giám Mục, ngài đọc tình hình hôm nay ở Ukraine như thế nào?
Rõ ràng, chiến tranh vẫn tiếp tục. Ở một mức độ nào đó, người ta mô tả nó như một cuộc chiến tiêu hao. Nhưng có một thiệt hại lớn về nhân mạng. Thật khó để nhìn thấy một giải pháp trên đường chân trời. Rõ ràng tôi hy vọng và cầu nguyện rằng một giải pháp sẽ ra đời và nó sẽ xảy ra thông qua đàm phán và ngoại giao, là điều mà người Ukraine chắc chắn đã cam kết. Nhưng rất khó để người Ukraine có thể hình dung các cuộc đàm phán thực sự vào lúc này vì mức độ sâu sắc của nỗi đau và sự tổn thương của người dân. Tôi e rằng nó sẽ tiếp diễn với tổn thất cho cả hai bên.
Tôi nghĩ rằng cộng đồng quốc tế có trách nhiệm duy trì hy vọng đối thoại, hy vọng đàm phán. Và tôi nghĩ đó chắc chắn là một phần vai trò của Tòa Thánh vào thời điểm này, không bỏ qua bạo lực và xung đột, đồng thời nói, “Cuối cùng, chúng ta phải nói chuyện; cuối cùng, phải có thương lượng; cuối cùng, cần phải có sự phục hồi hòa bình. “
Thưa Đức Tổng Giám Mục, ngài có thấy bất kỳ ý hướng nào từ Mạc Tư Khoa liên quan đến hòa giải không?
Không, không có gì là chính thức. Chúng tôi duy trì liên lạc với đại sứ quán cạnh Tòa thánh. Ở một mức độ nào đó, chúng tôi duy trì các mối liên hệ với các cơ quan chính phủ thông qua sứ thần Tòa thánh ở Mạc Tư Khoa. Nhưng không có lời mời rõ ràng nào gửi đến Tòa thánh từ Mạc Tư Khoa liên quan đến hòa giải.
Đức Hồng Y Pietro Parolin đã nói rằng vào những thời điểm khác nhau, kể cả khi Đức Giáo Hoàng đến thăm Đại sứ quán Liên bang Nga, Vatican đã đưa ra nhiều yêu cầu khác nhau với Điện Cẩm Linh. Điện Cẩm Linh có phản ứng tích cực nào đối với bất kỳ yêu cầu nào trong số này không?
Tôi nghĩ rằng phản hồi cho những hành động này là vị thế của Tòa Thánh được đánh giá cao. Sự sẵn lòng của Tòa thánh được đánh giá cao, nhưng họ đã không đi xa hơn. Họ chỉ nói rằng, “Vâng, chúng ta hãy nói về một sự hỗ trợ có thể có, một sự hòa giải có thể cùng với phía Ukraine.”
Và không có lời mời nào từ Mạc Tư Khoa dành cho Đức Giáo Hoàng, phải không thưa Đức Tổng Giám Mục?
Không, rõ ràng không có gì cả. Một lần nữa, tôi nghĩ rằng đã có một số ồn ào tốt đẹp, một số nhận xét tích cực, nhưng không có gì rõ ràng như thể một lời mời.
Khi Đức Tổng Giám Mục ở Kyiv, ngài mô tả Nga là “kẻ xâm lược” Ukraine, và ngài nói rằng Tòa thánh ủng hộ “sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine”. Con hiểu rằng Đức Tổng Giám Mục đang nói nhân danh Đức Giáo Hoàng.
Tôi đang nói nhân danh Tòa Thánh, và cho đến nay Đức Thánh Cha vẫn chưa sửa chữa tôi về những gì tôi đã nói thay cho ngài. Tôi nên chỉ ra rằng khi chúng tôi nói về việc Tòa thánh ủng hộ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, đó là lập trường của chúng tôi, và chúng tôi tin rằng điều đó cũng phù hợp với quan điểm của chính phủ Ukraine. Bây giờ đó là một điểm khởi hành. Người Ukraine phải đàm phán với những người khác, rõ ràng là với người Nga. Bây giờ, nếu họ muốn sửa đổi sự toàn vẹn lãnh thổ của họ, thì điều đó tùy thuộc vào họ. Nhưng đối với những gì chúng tôi đề cập đến, tôi hiểu rằng đó là quan điểm của họ cho đến ngày nay, và chúng tôi tôn trọng điều đó.
Đó là một nguyên tắc được áp dụng trên diện rộng. Ví dụ, trong nhiều thập kỷ, chúng tôi tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các nước Baltic trong thời kỳ Liên Xô chiếm đóng. Chúng tôi không bao giờ thay đổi quan điểm của mình về điều đó, và điều đó được các nước đó đánh giá rất cao, đặc biệt là khi họ giành lại độc lập sau khi Liên Xô sụp đổ.
Như thế Tòa Thánh sẽ không công nhận các tuyên bố độc lập đơn phương của các khu vực Donetsk và Luhansk?
Không, chúng tôi sẽ không công nhận bất kỳ tuyên bố độc lập đơn phương nào như vậy.
Đức Tổng Giám Mục đã nói trên truyền hình nhà nước Ý vài ngày trước rằng Đức Giáo Hoàng Phanxicô có thể đến Kyiv vào tháng Tám? Điều đó thực tế như thế nào?
Tôi không biết. Tôi không phải là giáo hoàng. Tôi không phải là bác sĩ của Giáo hoàng. Và chúng tôi vẫn chưa thực hiện chuyến thăm đến Canada. Nhưng tôi nghĩ Đức Giáo Hoàng đang có tinh thần tốt. Ngài chắc chắn đã tiến bộ rất nhiều trong khả năng đi lại của ngài. Có thể khi chúng tôi trở về từ Canada, và sắp tới là tháng 8, có thể ngài sẽ muốn bắt đầu xem xét điều đó một cách nghiêm túc và lập một số kế hoạch.
Nhưng từ những gì Đức Tổng Giám Mục biết, Đức Thánh Cha có quyết tâm đi hay không?
Có chứ, ngài rất muốn; ngài rất muốn và cảm thấy nên đến Ukraine.
Nếu Mạc Tư Khoa không mời thì sao?
Ngài cũng sẽ đi Ukraine. Tôi sẽ nói như vậy! Hai điều không được liên kết với nhau. Nó có thể là một điều tốt nếu chúng được liên kết với nhau. Nhưng tôi nghĩ ưu tiên chính của Đức Giáo Hoàng lúc này là thực hiện chuyến thăm Ukraine, gặp gỡ chính quyền Ukraine, gặp gỡ người dân Ukraine và với Giáo Hội Công Giáo Ukraine.
