Không gì sai lầm bằng công bố lòng thương xót mà đồng thời không công bố lòng thống hối. Những ai chỉ công bố lòng thương xót mà thôi là những người lừa đảo, lừa người và lừa mình. Đó là nhận định của nhiều nhà thần học.
Theo họ, chỉ khi nào ta biết và nhìn nhận tội lỗi của ta, những lời nài nỉ “xin Chúa thương xót” mới chân thực và có ý nghĩa. Ấy thế nhưng, thời nay, lòng thương xót rất hay bị truyền giảng một cách biệt lập, tách rời, đến nỗi, người nghe quên khuấy tội là điều có thực, hay tuy có thực nhưng chả quan trọng chi, vì Thiên Chúa đâu có để ý gì tới việc ta làm, vì dù thế nào, Người vẫn là Đấng hay thương xót. Trái lại, những ai nói tới tội bị người ta coi là những kẻ không có lòng thương xót!
Nhiều nhà thần học luân lý vì thế nhấn mạnh rằng ta chỉ có thể được Thiên Chúa thương xót, thương xót một cách đầy kinh ngạc, nếu ta chịu thống hối. Chính lòng thống hối đã mở cửa dẫn vào lòng thương xót, tha thứ và khoan nhân.
Đức Ông Charles Pope của Tổng Giáo Phận Washington D.C. đưa ra một thí dụ về y khoa: Một người rất yếu về sức khỏe vì mắc đủ chứng như cao huyết áp, cao mỡ và tiểu đường. Nền y khoa hiện đại có rất nhiều phương tiện giúp những người như ông: từ thuốc uống tới giải phẫu, thông tin về dinh dưỡng v.v… Nhưng để được giúp đỡ, ông cần hiểu rõ và nhìn nhận mình có vấn đề, cần xin hẹn gặp thầy thuốc, giữ đúng hẹn, dùng thuốc và theo lời khuyên nhận được.
Chỉ khi nào ông sẵn sàng làm những việc như thế, thì giúp đỡ y khoa mới có thể thực hiện được với ông mà thôi. Ông phải thực hiện một thay đổi, phải thực sự vươn tay ra và khai triển một mối liên hệ với cộng đồng y khoa. Ông phải thực sự sử dụng y khoa. Ca ngợi y khoa và vui mừng vì việc chữa chạy có đó mà thôi không đủ, phải hành động và đặt ra một hướng đi mới cho đời mình.
Cuộc sống thiêng liêng cũng thế: Thiên Chúa ban cho ta lòng thương xót và tình yêu hàn gắn của Người; Người ban chúng cho mọi người. Nhưng những ơn phúc này phải được tiếp nhận bằng lòng thống hối.
Thống hối trong nguyên ngữ Hy Lạp là metanoia và chữ này không phải chỉ có nghĩa là rửa sạch hành vi của ta mà thôi. Đúng hơn nó có nghĩa tiến tới một tâm tư mới, một lối suy nghĩ mới. Tiền từ “meta” trong metanoia có nghĩa thay đổi. Thành thử thống hối không phải chỉ là ăn năn. Nó bao hàm việc thay đổi thực sự hay tiến bước theo hướng đúng. Và nhờ thế, metanoia tháo mở mọi ơn phúc: chữa lành, thương xót, và cứu rỗi. Ta phải để ơn thánh Chúa tương tác với tự do của ta để thực hiện sự thay đổi thực sự, thực hiện sự quyết tâm thay đổi lối suy nghĩ, lối hành động, và đặt ta vào mối liên hệ cứu rỗi với Thầy Thuốc Thần Thánh là Chúa Giêsu.
Thánh Kinh luôn cho lòng thương xót “cặp kè” với lòng thống hối:
* Isaia từng viết: “Đấng Cứu Chuộc sẽ đến Sion, đến với những người trong nhà Giacóp biết thống hối tội lỗi, Đức Chúa phán như thế” (Is 59:20).
* Chúa Giêsu thì nói với các Môn Đệ trên đường Emmau: “Sự thống hối để được tha tội sẽ được rao giảng cho mọi dân nước nhân danh Người, bắt đầu từ Giêrusalem” (Lc 24:46-48).
* Thánh Phaolô cảnh báo: “Trong quá khứ, Thiên Chúa bỏ qua sự ngu dốt ấy, nhưng nay Người truyền mọi người ở mọi nơi phải thống hối” (Cv 17:30).
Mọi người phải hóan cải
Như đã nói, thống hối không có nghĩa chỉ hối hận về tội mình đã phạm mà điều quan trọng hơn là cần phải hóan cải. Đây là điều đã được Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhấn mạnh hôm Chúa Nhật vừa qua khi đọc kinh Truyền Tin với 30,000 tín hữu tại công trường Nhà Thờ Thánh Phêrô, như một lời giáo đầu mời gọi mọi người bước vào Năm Thánh Thương Xót.
Ngài nói: nhiều người thắc mắc, tôi đâu cần hóan cải; hoán cải chỉ áp dụng cho các người vô thần muốn trở thành tín hữu, các người tội lỗi muốn trở thành công chính thôi chứ, còn chúng tôi há đã chẳng là Kitô hữu cả rồi hay sao? Như thế mọi sự đều tốt đẹp cả rồi.
Với những người tự mãn như thế, Đức Giáo Hoàng Phanxicô nói: “ta hãy tự hỏi xem: có thật là trong một số tình huống và hoàn cảnh đời sống, ta đều có cùng các tâm tư như Chúa Giêsu không? Thí dụ, khi ta phải chịu một đau khổ nào hay một nhục mạ nào, chúng ta có phản ứng lại bằng cách không hận thù trong lòng và tha thứ cho những người tạ lỗi với chúng ta không? Khi ta được mời gọi chia sẻ vui buồn, ta có thành thực khóc với người khóc và vui với người vui không? Khi biểu lộ đức tin của mình, ta có biểu lộ nó một cách can đảm và đơn sơ, mà không thấy xấu hổ vì Tin Mừng không?
“Ta có thể hỏi mình nhiều câu hỏi lắm. Ta đâu có mọi sự đều tốt đẹp cả. Ta phải luôn có cùng các tâm tư như Chúa Giêsu”.
Kết luận, Đức Giáo Hoàng Phanxicô cho hay: “Ơn cứu rỗi được cung hiến cho mọi con người, không trừ ai, cho từng người chúng ta. Không ai trong chúng ta có thể nói ‘tôi thánh thiện rồi, tôi hoàn hảo rồi, tôi đã được cứu rỗi rồi’. Không. Một lần nữa, ta phải tiếp nhận ơn cứu rỗi này, và vì thế, hãy dùng Năm Thánh Thương Xót để tiến xa hơn trên con đường cứu rỗi này, con đường mà Chúa Giêsu vốn dạy chúng ta, vì Thiên Chúa muốn mọi con người được cứu rỗi nhờ Chúa Giêsu Kitô, Đấng Trung Gian duy nhất (xem 1Tm 2:4-6)”.
Sai lầm nếu chỉ nói tới tội
Dĩ nhiên, cũng sẽ sai lầm lớn nếu chỉ nói tới tội. Vì nói như thế là quên khuấy sứ điệp nền tảng này của Tin Mừng: Thiên Chúa yêu thương ta cả lúc ta vẫn đang sống trong tội, Chúa Giêsu Kitô chết cho ta trước khi ta thống hối! Chính đáp ứng biết ơn và tín thác của ta vào lòng thương xót này đã giúp ta trở thành tạo vật mới, để tội lỗi và chết chóc lại sau lưng. Tin Mừng là thế này: không phải ta phải tự nâng ta lên bằng chính nỗ lực của ta, nhưng Thiên Chúa yêu thương dẫn ta vào sự sống mới. Bởi thế, chỉ cần tiếp nhận và lớn lên trong tình yêu này, các vết thương sâu hoắm của ta sẽ được chữa lành và các khát vọng sâu xa nhất của ta được nên trọn. Chúa Giêsu không muốn điều gì khác cho bằng làm cho ta lành lặn trở lại nhờ lòng thương xót của Người, bằng cách lôi kéo ta vào tình yêu bất tận của Người.
Có cả hàng chục, thậm chí hàng trăm, biểu thức nói tới thực tại trên trong Tân Ước. Nhưng đoạn nổi tiếng hơn cả là thư gửi tín hữu Rôma của Thánh Phaolô:
“Vậy, một khi đã được nên công chính nhờ đức tin, chúng ta được bình an với Thiên Chúa, nhờ Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta. Vì chúng ta tin, nên Đức Giêsu đã mở lối cho chúng ta vào hưởng ân sủng của Thiên Chúa, như chúng ta đang được hiện nay; chúng ta lại còn tự hào về niềm hy vọng được hưởng vinh quang của Thiên Chúa. Nhưng không phải chỉ có thế; chúng ta còn tự hào khi gặp gian truân, vì biết rằng: ai gặp gian truân thì quen chịu đựng; ai quen chịu đựng, thì được kể là người trung kiên; ai được công nhận là trung kiên, thì có quyền trông cậy. Trông cậy như thế, chúng ta sẽ không phải thất vọng, vì Thiên Chúa đã đổ tình yêu của Người vào lòng chúng ta, nhờ Thánh Thần mà Người ban cho chúng ta. Quả vậy, khi chúng ta không có sức làm được gì vì còn là hạng người vô đạo, thì theo đúng kỳ hạn, Đức Kitô đã chết vì chúng ta. Hầu như không ai chết vì người công chính, hoạ may có ai dám chết vì một người lương thiện chăng. Thế mà Đức Kitô đã chết vì chúng ta, ngay khi chúng ta còn là những người tội lỗi; đó là bằng chứng Thiên Chúa yêu thương chúng ta” (Rm 5:1-8).
Rồi trong một bài giảng, Thánh Phaolô tuyên bố: “”Vậy thưa anh em, xin biết cho điều này: chính nhờ Đấng ấy mà ơn tha tội được loan báo cho anh em; và trong khi anh em không thể được giải thoát khỏi tội lỗi mà trở nên công chính nhờ tuân giữ Luật Môsê, thì nhờ Người, mọi kẻ tin đều được nên công chính” (Cv 13: 38-39).
Ngài cũng kể cho Vua Agrippa nghe điều Chúa nói với ngài lúc ngài trở lại, nghĩa là lúc ngài còn đang có tội: “Ta là Giêsu mà ngươi đang bách hại. Nhưng ngươi hãy chỗi dậy, đứng thẳng lên. Ta hiện ra với ngươi là để chọn ngươi làm đầy tớ và làm chứng nhân về những điều ngươi đã thấy, cũng như những điều Ta sẽ hiện ra mà tỏ cho ngươi biết. Ta sẽ cứu ngươi thoát khỏi tay dân Do-thái và các dân ngoại: Ta sai ngươi đến với chúng để mở mắt cho chúng, khiến chúng rời bóng tối mà trở về cùng ánh sáng, thoát khỏi quyền lực Xa-tan mà trở về cùng Thiên Chúa. Như vậy, nhờ tin vào Ta, chúng sẽ được ơn tha tội và được hưởng phần gia tài cùng với các người đã được thánh hiến” (Cv 26:16-18).
Thánh Phêrô thì viết rằng: “Tội lỗi của chúng ta, chính Người đã mang vào thân thể mà đưa lên cây thập giá, để một khi đã chết đối với tội, chúng ta sống cuộc đời công chính. Vì Người phải mang những vết thương mà anh em đã được chữa lành” (1Pr 2:24). Còn đây là Thánh Gioan: “Tình yêu cốt ở điều này: không phải chúng ta đã yêu mến Thiên Chúa, nhưng chính Người đã yêu thương chúng ta, và sai Con của Người đến làm của lễ đền tội cho chúng ta” (1Ga 4:10).
Chính Chúa Giêsu cũng đã nhiều lần nói những câu như thế này: “Những người khỏe mạnh không cần y sĩ, nhưng những người bệnh mới cần; Tôi đến không để gọi người công chính, mà kêu gọi người tội lỗi” (Mc 2:17). Và “Nếu các ông yêu người yêu các ông, thì nào có công chi? Vì ngay kẻ tội lỗi cũng yêu những ai yêu họ” (Lc 6:32). Còn nữa “Tôi bảo thật các ông, tội lỗi của cô ấy, tuy rất nhiều, nhưng đều đã được tha, vì cô ấy đã yêu nhiều; còn ai được tha ít, là vì yêu ít” (Lc 7:47). Khi những người đau khổ tín thác nơi Người để được chữa lành, Người thường nói: “hãy an tâm, tội lỗi của con đã được tha” (Mt 9:2).
Lẽ dĩ nhiên câu Chúa Giêsu phán với người đàn bà tội lỗi “chị hãy đi, và đừng phạm tội nữa” nhấn mạnh tới thống hối ăn năn. Tác phong luân lý chắc chắn là phần rất quan trọng của việc thực hiện ý Thiên Chúa. Nhưng trọng điểm ở đây là thứ tự ưu tiên. Với Kitô Giáo, lòng thương xót bao giờ cũng đi trước lòng thống hối: câu “chị hãy đi và đừng phạm tội nữa” đã được nói sau câu: “tôi cũng không kết án chị” (Ga 8:11). Người cha không chạy ra đón con trước, đứa con nào dám “thống hối” theo nghĩa đúng đắn nhất của nó, mà chỉ là biết tính toán “cho đỡ đói”.
