Theo Edward Pentin của The National Catholic Register, các đại diện của Tòa Thánh được tiếp xúc đã không bình luận gì, nhưng một nhà báo Ý, cuối tuần qua, đã tường trình rằng một đường dây bí mật đã mở ra giữa Tòa Thánh và Taliban.
Về mặt chính thức, Tòa Thánh kêu gọi việc mở các cuộc thương thảo giữa Taliban, các nhà lãnh đạo chính trị trong vùng, và các nước Tây Phương để tránh thảm họa nhân đạo khi các lực lượng Mỹ và đồng minh rút khỏi Afghanistan.
Trên bài xã luận ở trang đầu ngày 19 tháng 8, nhật báo của Tòa Thánh, tờ L’Osservatore Romano, đã lập luận rằng “lẽ dĩ nhiên cần phải thương thảo với Taliban” về các vấn đề di dân cũng như “nhân quyền và các tự do nền tảng, để họ dành cho những người không cảm thấy an toàn khả thể lìa Afghanistan”. Bài xã luận viết thêm rằng những cuộc thương thuyết như thế “phải làm nhanh chóng”.
Bài xã luận, tựa là “Trách nghiệm Chào đón – Thảm kịch của Những Người Afghanistan Đang Chạy trốn”, kêu gọi cộng đồng quốc tế “đưa ra hành động để bảo đảm tình huống tỵ nạn Afghanistan không biến thành một tình trạng khẩn trương nhân đạo thảm khốc”. Bài xã luận cũng kết án các nước “từng đóng vai trò có trách nhiệm tại Afghanistan” đã không dự ứng tình trạng khẩn trương này; bài xã luận viết rằng người ta lấy làm ngạc nhiên khi một viễn ảnh như thế lại không được ai xem xét, hay tệ hơn nữa, các quốc gia dù biết như thế “mà vẫn không làm gì cả để tránh nó”.
Bài xã luận trên có trước báo cáo của nhà báo kỳ cựu Ý và là một nhà vận động hành lang, Luigi Bisignani, người cho rằng “một đường dây bí mật bất ngờ đã được mở ra giữa Tòa Thánh và Taliban để tạo một hành lang nhân đạo hoàn toàn hoạt động được”.
Trong một lá thư gửi cho Nhật báo Ý Il Tempo xuất bản ngày 22 tháng 8, Bisignani cho rằng, dưới sự thúc đẩy của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, Phủ Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh và Bộ Giáo hội Phương Đông đang tiến hành đối thoại ba bên với Taliban do Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan làm trung gian.
Bisignani cho biết một cuộc đối thoại như vậy “có thể giúp chúng ta một cách lạ lùng” dựa trên một báo cáo tình báo đã được phân loại đang được lưu hành trong các bộ chính phủ; báo cáo tình báo này dự đoán một làn sóng nhập cư mới tạo ra “những khung cảnh đáng lo ngại” và nguy cơ tấn công khủng bố tăng cao.
Sáng kiến ngoại giao được cho là của Tòa thánh sau lời kêu gọi của Đức Giáo Hoàng Phanxicô vào ngày 15 tháng 8 cầu nguyện cho tình hình ở Afghanistan “để hang ổ vũ khí chấm dứt và các giải pháp có thể được tìm thấy xung quanh bàn đối thoại”. Đức Giáo Hoàng không đề cập đến cuộc khủng hoảng đang diễn ra trong bài nói chuyện lúc đọc kinh Truyền Tin vào ngày 22 tháng 8.
Văn phòng Báo chí Tòa thánh không trả lời các câu hỏi của tờ Register về báo cáo của Bisignani.
Đức Tổng Giám Mục Paul Gallagher, Bộ trưởng Liên hệ với các Quốc gia, và Đức Tổng Giám Mục Christophe El-Kassis, Sứ thần Tòa thánh tại Pakistan có nhiệm vụ giám sát Afghanistan trong trường hợp chưa có liên hệ ngoại giao chính thức, cũng không trả lời các yêu cầu của Register muốn có bình luận về cách tiếp cận của Tòa thánh vì cả hai đang đi nghỉ.
Rút lui hỗn loạn
Chính phủ Biden đã bị nhiều người chỉ trích gắt gao vì điều bị nhiều nhà phê bình cho là một cuộc rút lui hỗn loạn không tuân theo thỏa thuận hòa bình năm 2020 giữa Taliban và Hoa Kỳ, dẫn đến việc chính phủ Afghanistan bất ngờ sụp đổ và tạo điều kiện cho Taliban nắm quyền kiểm soát đất nước.
Khi chế độ chiếm được thủ đô Kabul vào tuần trước, hàng nghìn người Afghanistan đã tìm cách trốn khỏi quốc gia duy Hồi giáo. Nhiều người xuống sân bay của thành phố, một số rơi xuống đất tử vong khi bám vào vỏ ngoài của một máy bay quân sự Hoa Kỳ trong nỗ lực tuyệt vọng chạy trốn. Theo các báo cáo, khoảng 28,000 người đã được di tản khỏi đất nước kể từ ngày 14 tháng 8.
Trong một tuyên bố ngày 19/8, Chủ tịch Thomas Heine-Geldern của Tổ chức Trợ giúp Giáo Hội Túng thiếu cho biết theo thỏa thuận hòa bình năm 2020, không rõ những người Afghanistan không tán thành việc thực hành sharia (luật Hồi giáo) của Taliban sẽ bị đối xử như thế nào. Ông cũng chỉ ra những ưu và khuyết điểm của việc chấp thuận và công nhận quốc tế đối với chế độ duy Hồi giáo.
Ông nhận xét nếu chế độ này không được quốc tế công nhận, sẽ không có “các kênh chính thức” nào để buộc Taliban vào các vấn đề nhân quyền. Heine-Geldern viết: “sự kiện hầu hết các đại sứ quán phương Tây đóng cửa và các quan sát viên quốc tế rời đi, giống như họ làm ở Syria năm 2011, không phải là một điềm báo tốt”.
Mặt khác, ông cho rằng các quốc gia tuyên bố thiện cảm đối với Tiểu vương quốc duy Hồi Giáo mới sẽ “không những giúp hợp pháp hóa Taliban, mà còn khuyến khích các chế độ độc tài trên toàn thế giới, nhất là trong khu vực, thúc đẩy các vi phạm tự do tôn giáo ngày càng tăng ở các quốc gia của họ”.
Sự chấp thuận quốc tế như vậy sẽ tạo ra “một nam châm thu hút các nhóm Hồi giáo cực đoan nhỏ hơn, tạo ra một nhóm các phe phái khủng bố tôn giáo mới có thể thay thế al-Qaeda và Nhà nước Duy Hồi giáo”. Heine-Geldern dự đoán rằng tình hình đối với những người theo Kitô giáo và các tôn giáo thiểu số khác “vốn bị áp bức” trong khu vực sẽ “còn xấu đi hơn nữa”.
Trong một tuyên bố đưa ra ngày 23/8, chi nhánh Ý của Tổ chức Trợ giúp Giáo Hội Túng thiếu cảnh cáo rằng mối đe dọa chống lại tự do tôn giáo ở Afghanistan không chỉ đến từ Taliban mà còn đến từ Tỉnh Hồi giáo Bang Khorasan (ISKP), chi nhánh của Nhà nước Duy Hồi giáo Afghanistan, và al-Qaeda.
Tuyên bố của Tổ chức Trợ giúp Giáo Hội Túng thiếu Ý viết “Tỉnh Hồi giáo Bang Khorasan tiếp tục củng cố, nhất là sau sự thất bại của Nhà nước Duy Hồi giáo ở Syria và Iraq và sau khi bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình giữa Taliban và NATO. Khác với Taliban, Tỉnh Hồi giáo Bang Khorasan có trong hàng ngũ của nó ngày càng nhiều thanh niên Afghanistan thuộc tầng lớp trung lưu, có học thức, hợp tác cùng các nhóm thánh chiến giàu kinh nghiệm của al-Qaeda”.
Tuyên bố viết thêm, “Chúng tôi lo ngại rằng việc một số quốc gia công nhận chế độ Taliban cũng có thể khuyến khích sự gia tăng của các nhóm Hồi giáo cực đoan hiện có quy mô nhỏ hơn nhưng có khả năng tự cấu tạo thành một mạng lưới khủng bố có khả năng thay thế các tổ chức lịch sử như al-Qaeda và Nhà nước duy Hồi giáo. Ngoài ra, mối liên hệ giữa Pakistan, các tổ chức khủng bố hiện diện ở Palestine và ở tỉnh Idlib của Syria và chế độ Afghanistan, là mối quan tâm đặc biệt”.
Kitô hữu gặp hiểm nguy
Tổ chức Trợ giúp Giáo Hội Túng thiếu Ý lặp lại những lo ngại của Heiner-Geldern rằng việc áp dụng lại luật Sharia sẽ “xóa sạch một số quyền tự do đã giành được một cách vất vả, bao gồm cả quyền tự do tôn giáo rất mong manh” và họ dự đoán rằng “tất cả những người không chia sẻ chủ nghĩa Hồi giáo của Taliban, bao gồm cả những người Sunni ôn hòa, do đó đang gặp hiểm nguy”.
Hơn 99% dân số 27.6 triệu người của Afghanistan là người Hồi giáo; hầu hết là người Hồi giáo dòng Sunni, và chỉ có 10% là người Shiite. Theo Tổ chức Trợ giúp Giáo Hội Túng thiếu, con số Kitô hữu không rõ ràng, và có thể thay đổi từ 1,000 đến 20,000 vì nhiều người thực hành đức tin của họ trong bí mật. Năm 2018, chỉ vào khoảng 200 người Công Giáo sống ở Afghanistan.
Tổ chức bác ái này kể lại rằng vào năm 2010, Taliban đã giết 10 nhân viên nhân đạo bị buộc tội truyền bá Kitô giáo và là gián điệp nước ngoài. Cũng có báo cáo cho rằng Tổ chức này đã nói với các nhà lãnh đạo của các Giáo Hội hầm trú rằng họ đang bị theo dõi, và mối lo ngại ngày càng gia tăng rằng các Kitô hữu có thể bị giết hoặc các cô gái trẻ Kitô hữu bị gả cho các chiến binh Taliban.
Tổ chức Trợ giúp Giáo Hội Túng thiếu đưa tin: “Ngay cả trước khi Taliban tiếp quản, các tân tòng Kitô hữu từ Hồi giáo đã phải đối diện với sự tẩy chay và thậm chí bạo lực từ các thành viên trong gia đình. Tính đến ngày 16 tháng 8, hai tu sĩ Dòng Tên người Ấn Độ và bốn Thừa sai Bác ái đang chờ để được di tản”.
Trong khi đó, vào ngày 19 tháng 8, một nhóm Thệ phản hầm trú cáo buộc rằng các Kitô hữu Afghanistan đã chạy trốn lên núi “trong một nỗ lực tuyệt vọng để thoát khỏi Taliban đang đi từng nhà cố gắng giết họ”. Báo cáo khẳng định, các phần tử duy Hồi giáo có một “danh sách tấn công các Kitô hữu nổi tiếng mà họ đang nhắm để truy lùng và giết hại”.
Nina Shea, giám đốc Trung tâm Tự do Tôn giáo của Viện Hudson, viết trên The Epoch Times (Đại Kỷ Nguyên): “Sự cai trị bằng luật Sharia của Taliban là thảm họa đối với nhân quyền. Thực thế, nếu không có các quyền căn bản, mọi người đều có nguy cơ bị bắt giữ và trừng phạt tùy tiện”.
Cha Dòng Barnabite, Giovanni Scalese, là người phụ trách Xứ Truyền giáo độc lập ở Afghanistan, một thực thể Công Giáo duy nhất trong nước, do Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II thành lập năm 2002. Vào tháng 4, ngài bày tỏ nghi ngờ cho rằng Taliban sẽ có thể khôi phục một Tiểu vương quốc duy Hồi giáo, nhưng cũng như nhiều người khác, ngài cũng không dự đoán chính phủ Afghanistan sẽ sụp đổ.
Phát biểu với tờ Register tuần trước, Cha Scalese cho biết đất nước đang trải qua một “thời điểm rất khó khăn” nhưng không muốn nói thêm do tình hình nhạy cảm.
Ngài nói, “Điều duy nhất tôi nói với bạn là cầu nguyện cho chúng tôi”.
