Ký giả kỳ cựu John Allen của tờ Crux có bài tường trình nhan đề “Yet another mystery emerges about what the Pope actually said”, nghĩa là “Lại một bí ẩn khác về điều Đức Giáo Hoàng thực sự đã nói” Nguyên bản tiếng Anh có thể xem tại đây. Dưới đây là bản dịch toàn văn sang Việt Ngữ.Dưới mọi thước đo, sứ vụ giáo hoàng là một trong những chức vụ dễ thấy nhất trên bề mặt hành tinh này.
Chẳng hạn, trên nền tảng truyền thông xã hội trước đây gọi là Twitter, tổng số người theo dõi của Đức Giáo Hoàng Phanxicô là 53 triệu, trải rộng trên 9 tài khoản bằng những ngôn ngữ khác nhau, hiện đặt ngài ở vị trí thứ ba trong số các nhà lãnh đạo thế giới hiện nay, chỉ sau Thủ tướng Narendra Modi của Ấn Độ và Tổng thống Joe Biden của Hoa Kỳ.
Với sự chú ý kinh niên thường hằng trên một giáo hoàng, bạn có thể nghĩ rằng sẽ không bao giờ có bất kỳ nghi ngờ nào về việc liệu ngài có thực sự nói điều gì đó hay không, vì mọi người đang luôn lắng nghe ngài… và dù sao đi nữa, nếu một dòng thông tin nào đó bị gán nhầm cho một vị giáo hoàng, thì Vatican có nhiều kênh thông tin liên lạc trong tay sẽ nhanh chóng làm rõ mọi chuyện.
Tuy nhiên, bất chấp tất cả những điều đó, một đặc điểm thường xuyên xảy ra trong triều đại giáo hoàng của Đức Phanxicô là một sự bí ẩn thường xuyên – là điều mà người Ý gọi là giallo, nghĩa là “màu vàng”, theo màu giấy mà các truyện trinh thám ở đây thường được in – về những gì mà Đức Giáo Hoàng thực sự đã nói.
Chẳng hạn, ngay sau cuộc bầu cử của ngài vào tháng 3 năm 2013, một tin đồn đã bắt đầu lan truyền rằng khi ngài được người điều hành nghi lễ của Vatican tiếp cận để mặc mozzetta, một bộ lễ phục nhung đỏ có viền lông chồn ermine thường được mặc bởi các giáo hoàng trước đây, thì ngài từ chối một cách gay gắt và gắt gỏng “Lễ hội hóa trang đã kết thúc!”
Điều đó được coi là một cái tát có chủ ý vào kiểu phụng vụ dưới thời người tiền nhiệm của ngài, Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI, và mặc dù các nguồn tin thân cận với vị tân giáo hoàng nhanh chóng khẳng định rằng ngài chưa bao giờ nói bất kỳ điều gì như vậy, ngày nay người ta vẫn có thể tìm thấy các tài liệu tham khảo trên Internet về tình tiết được tường thuật này.
Lấy một ví dụ khác, có một loạt “cuộc phỏng vấn” khét tiếng mà Đức Phanxicô đã thực hiện với nhà báo huyền thoại người Ý Eugenio Scalfari, là người đã qua đời vào tháng 7 năm 2022 ở tuổi 98 đáng kính.
Từ năm 2013 đến năm 2018, Scalfari, một người tự xưng là vô thần, đã có ít nhất bốn cuộc trò chuyện quan trọng với Đức Phanxicô. Sau mỗi lần phỏng vấn như thế, ông đều xuất bản một bài tiểu luận trích dẫn giáo hoàng đã nói đủ thứ, từ ý tưởng cho rằng chân lý không phải là “tuyệt đối” cho đến tuyên bố đáng kinh ngạc rằng Hỏa ngục không hề tồn tại.
Trong mỗi trường hợp như thế, một phát ngôn viên của Vatican sẽ nói rằng đây là những bản dựng lại của Scalfari, không nhất thiết là những trích dẫn trực tiếp, nhưng cũng không ai phủ nhận những trích dẫn bị cáo buộc, thành ra người ta có ấn tượng rằng Đức Phanxicô thực sự có thể đã nói những điều gì đó theo chiều hướng được tường trình, ngay cả khi khó có thể phân định suy nghĩ của Đức Giáo Hoàng kết thúc ở đâu và suy nghĩ của Scalfari bắt đầu từ đâu.
Tất cả những điều này hiện lên trong tâm trí tôi dưới góc nhìn về một mini-giallo mới xuất hiện trong tuần này liên quan đến nội dung của cuộc gặp gần đây giữa Đức Thánh Cha Phanxicô và khoảng 40 linh mục của Giáo phận Rôma, diễn ra vào ngày 12/11, tại một giáo xứ ở khu phố Villa Verde ở vùng ngoại ô phía đông của thành phố.
Về lý thuyết, đây là một cuộc họp riêng, không có bản ghi âm hoặc ghi chép chính thức, nhưng ngày hôm sau, một blog có ảnh hưởng của Ý có tên Silere non Possum, nghĩa là “Tôi không thể im lặng” đã đăng tải một bài tường thuật dài về buổi họp, hoàn chỉnh với những trích dẫn dài được cho là trích dẫn trực tiếp.
Đặc biệt có ba dòng nổi bật về mặt tin tức được quan tâm.
“Bạn sẽ nói giáo hoàng là người theo đạo Tin lành Lutheran”: Đức Phanxicô được cho là đã nói điều như thế trong bối cảnh thảo luận về cách tiếp cận mục vụ của ngài đối với sự hiệp thông dành cho những người Công Giáo đã ly dị và tái hôn dân sự, khi kể một câu chuyện về một phụ nữ Ý 60 tuổi đã viết cho ngài một lá thư giải thích rằng bà ấy đang kết hôn lần thứ hai và có con với người chồng sau, nhưng không thể rước lễ. Theo blog này, Đức Phanxicô cho biết ngài đã khuyên người phụ nữ đi xưng tội rồi lặng lẽ đến một giáo xứ khác và rước lễ.
“Một số người có thể nói rằng giáo hoàng là người theo thuyết tương đối. Cũng không sao, nó là một thuyết tương đối hiệu quả.” Dòng này được cho là được đưa ra trong cùng bối cảnh, liên quan đến người ly dị và tái hôn dân sự.
“Văn hóa Anglo-Saxon. Chúng ta là những người Latinh, chúng ta gần gũi với mọi người. Chủ nghĩa giáo quyền là một thái độ xa cách với người dân.” Dòng này, được cho là xuất hiện trong bối cảnh thảo luận về những yêu cầu khác nhau mà các linh mục thường phải đối mặt từ giáo đoàn của các ngài, dường như gợi ý rằng Đức Giáo Hoàng coi chủ nghĩa giáo quyền là một cám dỗ đặc biệt của các giáo sĩ Anglo-Saxon.
Nếu Đức Giáo Hoàng thực sự đã nói những điều này, nó sẽ làm sáng tỏ một số khía cạnh thú vị về triều đại giáo hoàng của ngài. Tuy nhiên, liệu ngài có thực sự nói như vậy hay không là câu hỏi trị giá 64.000 Mỹ Kim.
Theo hồ sơ, Silere non Possum tự nhận mình là một blog được thành lập bởi một luật sư giáo luật người Ý và chuyên gia về hệ thống hình sự của Vatican tên là Marco Felipe Perfetti. Nó rõ ràng có nguồn tốt. Chẳng hạn, các cơ quan báo chí lớn như Associated Press đã trích dẫn các báo cáo của ông về các vụ bê bối lạm dụng xung quanh cựu linh mục Dòng Tên Marko Rupnik.
Nhưng, chỉ cần đọc ngẫu nhiên trang web cũng cho thấy một đường lối xã luận chống Đức Phanxicô khá mạnh mẽ. Hơn nữa, vì Silere non Possum là một blog chứ không phải một hãng thông tấn nên nó thường không trích dẫn tên nguồn hoặc cung cấp ý nghĩa rõ ràng về thông tin đến từ đâu, khiến việc đánh giá độ tin cậy của nó trở nên khó khăn.
Khi trình bày báo cáo mới của mình, Silere non Possum đã xen kẽ những câu trích dẫn được cho là của Đức Giáo Hoàng với những lời bình luận mang tính chế nhạo của riêng mình – được trình bày một cách nhấn mạnh trong từng trường hợp bằng kiểu in đậm, để độc giả không thể bỏ lỡ lời tuyên bố của xã luận.
Chẳng hạn, liên quan đến giai thoại Đức Thánh Cha gọi điện cho người phụ nữ đã ly dị và tái hôn, blog này nói thêm: “Một lời khuyên dành cho các mục tử: Từ đây trở đi, hãy lấy số điện thoại di động của Đức Phanxicô và đăng lên bảng thông báo rằng ngài sẽ giải quyết mọi vấn đề.”
Khó có thể thoát khỏi ấn tượng rằng mục tiêu của blog này là cung cấp những lý do mới khiến độc giả khó chịu với Đức Phanxicô, mà không nhất thiết phải quá thận trọng về tính chính xác của nguyên văn.
Nhưng, nếu Đức Giáo Hoàng chưa bao giờ nói bất cứ điều gì thậm chí một cách bóng gió như những gì blog này trích dẫn, thì thật khó để biết tại sao Vatican lại không quyết liệt phản đối. Một phát ngôn viên có thể chỉ cần tuyên bố: “Mặc dù nội dung của cuộc họp là riêng tư, nhưng tôi có thể xác nhận rằng những bình luận được cho là của Đức Thánh Cha là sai sự thật”.
Thay vào đó, tất cả những gì chúng ta nhận được vào lúc này là một phiên bản tiêu chuẩn “không có bình luận”, khiến không rõ chính xác điều gì đã xảy ra.
Trên thực tế, một người hoài nghi có thể có xu hướng kết luận rằng Đức Phanxicô hoặc các cố vấn của ngài đủ vui khi có những dòng đó lan truyền khắp nơi, tạo nên ấn tượng của công chúng về những gì giáo hoàng thực sự nghĩ, mà không cần phải trực tiếp sở hữu chúng.
Trong bất kỳ trường hợp nào, và cho đến khi chúng ta nhận được sự xác nhận hoặc phủ nhận chính thức, “Đức Giáo Hoàng là người theo đạo Tin lành Lutheran” và “văn hóa Anglo-Saxon” sánh vai với chủ nghĩa giáo quyền giờ đây đã chiếm được vị trí của chúng bên cạnh những câu nói như “lễ hội hóa trang đã kết thúc” và “Hỏa ngục không hề tồn tại” như những câu trích dẫn nổi tiếng dù không nguyên văn, từ một trong những vị giáo hoàng giàu tính biểu tượng nhất mọi thời đại – trên thực tế, giàu đến mức ngay cả những điều ngài có thể chưa bao giờ nói cũng đang trên đường đi đến sự bất tử.
