Nicole Winfield của hãng tin A.P., ngày 22 tháng 5 năm 2024, cho hay: Vatican hôm thứ Ba đã có một đề nghị lớn khác với Trung Quốc, tái khẳng định Giáo Hội Công Giáo không gây ra mối đe dọa nào đối với chủ quyền của Bắc Kinh và thừa nhận rằng các nhà truyền giáo phương Tây đã phạm “sai lầm” trong nhiều thế kỷ qua việc nhiệt tình cải đạo các tín hữu Trung Quốc.
Vatican đón tiếp người đứng đầu Hội đồng Giám mục Trung Quốc tham dự việc kỷ niệm phiên họp mang tính bước ngoặt năm 1924 tại Thượng Hải, một phiên họp đã khẳng định việc các nhà truyền giáo nước ngoài ở Trung Quốc phải nhường chỗ cho các nhà lãnh đạo giáo hội địa phương.
Sự hiện diện của Đức Giám Mục Thượng Hải Joseph Shen Bin cùng với Quốc vụ khanh Vatican, Đức Hồng Y Pietro Parolin, tại Đại học Giáo hoàng Urbanô tự nó đã rất đáng chú ý. Nó đánh dấu lần đầu tiên một giám mục đại lục được Bắc Kinh cho phép tham gia vào một sự kiện công khai của Vatican với tư cách là diễn giả chính.
Nó cũng có ý nghĩa quan trọng khi gây tranh cãi về việc bổ nhiệm Shen vào năm 2023. Vào tháng 7, Đức Thánh Cha Phanxicô đã buộc phải công nhận việc Trung Quốc đơn phương bổ nhiệm Shen làm giám mục Thượng Hải. Việc bổ nhiệm dường như đã vi phạm thỏa thuận năm 2018 của Tòa thánh với Bắc Kinh về việc bổ nhiệm giám mục.
Đức Phanxicô khai mạc hội nghị bằng một thông điệp video, trong đó ngài không đề cập đến những rắc rối gần đây mà thay vào đó chỉ ra cuộc gặp năm 1924 tại Thượng Hải như một bước ngoặt trong quan hệ Vatican-Trung Quốc. Ngài nói, công đồng giáo hội đầu tiên và duy nhất của Trung Quốc đã công nhận rằng giáo hội ở Trung Quốc phải “ngày càng mang bộ mặt Trung Quốc”.
Đức Phanxicô nói: “Nhưng Công đồng Thượng Hải không chỉ nhằm quên đi những cách tiếp cận sai lầm đã từng phổ biến trong thời gian trước đây. Những người tham gia Công đồng Trung Quốc đầu tiên đã nhìn về tương lai. Và tương lai của họ chính là hiện tại của chúng ta.”
Ngài có ý nói tới các dòng tu truyền giáo của Pháp, Ý và phương Tây khác đã truyền giáo cho Trung Quốc trong nhiều thế kỷ nhưng từ chối trao quyền lãnh đạo cho các giáo sĩ Trung Quốc địa phương. Thái độ của họ đã góp phần thúc đẩy tình cảm chống phương Tây và chống Kitô giáo đằng sau Cuộc nổi dậy Nghĩa Hòa Đoàn, nhằm mục đích loại bỏ Trung Quốc khỏi những ảnh hưởng của nước ngoài.
Shen trong bài phát biểu của mình đề cập đến thái độ “bề trên” của những nhà truyền giáo phương Tây và công việc của họ nhằm “bảo vệ các thế lực nước ngoài” thông qua “các hiệp ước bất bình đẳng” mà Trung Quốc đã ký với nhiều quốc gia châu Âu khác nhau qua nhiều thế kỷ.
Phát biểu thông qua một thông dịch viên, Shen cho biết Giáo Hội Công Giáo ngày nay phải có quan điểm Trung Quốc, tôn trọng văn hóa Trung Quốc và phát triển cùng với xã hội Trung Quốc. Ngài cũng lưu ý rằng Đức Thánh Cha đã nhấn mạnh rằng việc trở thành một Kitô hữu tốt là một phần không thể thiếu để trở thành một công dân tốt.
Vatican đã nỗ lực trong nhiều năm để cố gắng cải thiện mối quan hệ với Trung Quốc vốn đã chính thức bị cắt đứt hơn bảy thập niên trước khi Đảng Cộng sản lên nắm quyền. Mục đích là đoàn kết khoảng 12 triệu người Công Giáo trong nước, những người bị chia rẽ thành một giáo hội chính thức được nhà nước công nhận và một giáo hội hầm trú vẫn trung thành với Rôma.
Các mối quan hệ từ lâu đã bị cản trở do việc Trung Quốc khăng khăng đòi độc quyền bổ nhiệm các giám mục như một vấn đề chủ quyền quốc gia, trong khi Vatican khăng khăng đòi độc quyền của Giáo hoàng trong việc bổ nhiệm những người kế vị các Tông đồ đầu tiên.
Thỏa thuận năm 2018 đã tìm cách tìm ra một nền tảng trung gian, mặc dù Vatican đã cảnh báo nhiều lần vi phạm và Rome thừa nhận đây là một thỏa thuận tồi nhưng là thỏa thuận duy nhất họ có thể đạt được. Nó được ký vào thời điểm Trung Quốc đang thắt chặt kiểm soát tất cả các tôn giáo, đặc biệt là Kitô giáo và Hồi giáo, được coi là nhập khẩu từ nước ngoài và là thách thức tiềm tàng đối với chính quyền Cộng sản.
Hội nghị hôm thứ Ba đã cung cấp một địa điểm để Tòa Thánh công khai thừa nhận một số lỗi lầm trong quá khứ, tái khẳng định sự tôn trọng của mình đối với một Giáo Hội Công Giáo hoàn toàn Trung Quốc và nhấn mạnh rằng Vatican không gây ra mối đe dọa nào cho Giáo hội này.
Quốc vụ khanh Vatican, Parolin, người đóng vai trò lớn trong thỏa thuận năm 2018, đã nhắc lại trong nhận xét của mình rằng chính vai trò phổ quát của Đức Giáo Hoàng là đảm bảo để đức tin Công Giáo không bị quốc gia cụ thể này hay quốc gia cụ thể khác dẫn dắt.
Ngài nói, sự hiệp thông giữa giáo hoàng và các giáo hội địa phương “là sự bảo đảm tốt nhất cho một đức tin được loại trừ khỏi các lợi ích chính trị nước ngoài và bắt nguồn sâu sắc từ văn hóa và xã hội địa phương”.
Ngài nói thêm: “Việc vâng phục giáo hoàng không những không làm tổn hại đến tình yêu mà một người mắc nợ đất nước, mà còn thanh lọc và đổi mới nó”.
